De vacanças per Totsants

Lo Canigó que's miralha dens l'aiga deu lac de la Raó




Au còp que vien, pas la setmana que vien, l'auta !

Quauquas videos abans de partir, tà's hèr un petit plàser:

Necrologia : lo men blòc qu'ei mort !

Amics, qu'avèvi tòrt, a perpaus de blòc en lòc de blòg. Aquí qu'avetz çò qu'en ditz En Jacme Taupiac suu subjècte, dens un mail enviat a'n Jacme de Tolosa qui'u me hasó passar.

--------------------------------------------------------------------------

1) Los qu'escrívon lo psicològue, lo catalògue, lo monològue, lo dialògue an rason : la fòrma catalògue remonta a la lenga trobadorenca, e un mot coma dialògue es atestat durant de sègles ambe aquela fòrma.
2) Lo mot tot recent lo blòg a pas res a veire ambe los mots dessús-diches que son d'origina grèca. D'après un lingüista catalan que sembla èsser qualqu'un de seriós (Gabriel Bibiloni, Llengua Nacional , n° 53, octobre de 2005, pagina 27) blòg es la fòrma que val mai emplegar en catalan, e cal prononciar [blòk]. Es exactament parièr en occitan.
D'après çò qu'ausiguèri a France-Culture lo dissabte 2 d'abrial de 2005 (a 8 h 15 del matin) lo mot comencèt de s'emplegar en anglés e vendriá de la fin del mot web «telaranha» en anglés e del començament de logos «discors» en grèc. S'aquò es vertat, blòg es donc un mot totalament artificial. Mas, aquò l'a pas empachat de se socializar.
Sense esitar, soi per lo catalògue e lo blòg (prononciat [lu blòk]). Ara, coma catalòg es una fòrma socializada, cresi que cal pas considerar que los que l'emplégan fan una fauta de lenga. Cal admetre las doás fòrmas lo catalògue e lo catalòg. La fòrma qu'a ma preferéncia es lo catalògue.


Çò que veni de te dire es pas confidencial e o pòdes espandir tant que voldràs.
---------------------------------------------------------------------------

La nosta lingüista elitista avèva donc rason, caleré escríver en occitan blòg e non pas blòc, m'ac avèva escriut dens un comentari en responsa a un deus mens, suu son blòg. Doncas, jo declari mon blòc mort e enterrat! Ara, me senti mens solet. Visca mon blòg !

PS. Notaratz totun que n'ei pas tròp logic tot aquò. Si la part "lòg" de blòg provien ben de "logos", sia "discors" en grèc, que l'arretrobam dens la seria de mots psicològue, catalògue, eca. Alavetz, que vaudré mes escríver...blògue, non ? Doncas, veiram ! B'ei possible qu'aurèi de matar lo men blòg mes tard ! ;)))

Aperatz-me Jacme !

En Josep-Lluís Carod-Rovira qu'a perfectament rason quan exigeish qu'òm l'apère Josep-Lluís e non pas José Luís. Dilhèu caleré tanben exigir que Jaume I lo conqueridor tornesse recuperar lo son nom vertadèr ? Lo rei d'Aragon, hilh de Pere d'Aragon, qu'èra natiu de Montpelhièr e que signava plan JACME e non pas Jaume. Com lo noste Jacme de Tolosa qui saludi en passar !
En occitan, Jacme e Jaume son emplegats de manièra concurrenta mès pas tostemps aus medishs lòcs. Jaume qu'ei la fòrma normau en provençau, en occitan deu nòrd e ben segur en catalan. Jacme qu'ei lengadocian. En gascon trobam las duas fòrmas: Jacme (prononciatz Jamme) e Jaume.
Imaginatz-vos un pauc quin tribalh e seré tà rectificar lo nom deu rei Jacme dens tots los libes, sites internet, placas d'arrua e autas
placas xD !!!

PS.
Dilhèu caleré: potser caldria
que, qu' : pot ser la particula enunciativa, típica del gascó, que no es tradueix en català, o pot ser que.
qui : que o qui
saludar ind. pres. : salud-i, -as, -a,- am, -atz, -an
estar ( èster): soi / sòi/ sò, ès, ei/es, èm, ètz, son
soi gascon, soi malaut, soi segur, ès content, ei aquí.
estar II: estau, estàs, està, estam, estatz, estàn
que m'estau en vos (tinc confiança en vos), estatz-vos aquí (quedeu-vos aquí), aquesta camisa t'està plan.
quin tribalh e seré: quin treball seria (la e és un enunciatiu gascó, no es tradueix). Les tres particules enunciatives en gascó són: que, e i be. Aquesta camisa que t'està plan. E't va plan, aquesta camisa? Que te'n cromparèi ua auta quan aquesta e sia tròp petita. Be t'està plan, aquesta camisa!

Que dèishi la paraula a Na Margarida Aroles

Aqueth espaci, que'u dèishi libre tà que Margarida Aroles, de Banyuls de la Marenda, e'ns posca hèr partatjar los sons sentiments sus ua emission de Arte tocant a la Hèira deu Libe de Frankfurt. Aquí, qu'avetz la soa letra.

Carta a una amiga

Clar que me sun regalada, més a la fí eri molt trista, amb la impressió d'estar òrfena de la meva mare Catalunya ...
No tenia cabuda Catalunya nord en el marc d'aquesta emissió sobre Catalunya i els catalans? S'ha parlat del País Valencià, de les Illes Balears, de la Comunitat Autonoma de Catalunya... però no dels Comtats del nord!
Tanmateix hem estat, nosaltres també, oprimits crualment, per França i continua encara avui aquesta repressió en contra nostres, encara sem "province étrangère" aquesta designació posada dintre del Tractat dels Pirineus per nos designar, no ha mai estada treta de la llei francesa, mes qui ho sap?
On eren la multitud d'artistes catalans del nord dintre d'aquesta emissió sobre Catalunya ?
On eren els escriptors : Jordi Pere Cerdà, Joan Lluís Lluís, Renada Laura Portet, Patrick Gifreu, Joan Daniel Bezsonoff, Jordi Carbonell, Jep Gouzy, Pere Guisset, Gerard Jacquet, Joan Lluís Lluís, Josep Sebastià Pons, Renada Laura, Portet, Aleix Renyé, Pere Verdaguer etc...
On eren els cantants : Jordi Barre, Pere Figuere, Gisela Bellsolà, Gerard Jacquet, Albert Bueno, Pascal Comelade, Blues de Picolat, l'Agram, Caminem,...dels quals alguns han fet part també de la Nova Cançó
On eren els pintors : Núria Català, Francesca Caruana i la Susana Ferrer que ara exposen à Perpinyà i tants d'altres
Mira, era com si no existien gota els catalans del nord !!
La realitat és que França i Espanya han reeixit llur dolent cop ! Catalunya és realment trencada en dos fins el fons de l'ànima del catalans mateixos.
Clar, Catalunya nord no ha estada esclafada i martiritzada 40 anys pel dictador Franco, (però hem patit molt en altres moments de la nostra història) i per això sem indignes de ser "catalans" ?
Què sem per els companys del sud??? Bordegassos francesos ? Que punyeta ja ho sabem!!! Fa 348 anys que ho sabem!
Més SEM CATALANS TAMBÉ, TANT COM ELS DEL SUD, NI MÉS NI MANCO!!!
Nostre veritable honor és que després de 3 segles i mig d'opressió sorneguera i molt cruel perquè sense cap eixida, com un brau dintre l'arena, sem estat mig matats pel fàstic dels francesos que nos feien vergonya de les nostres pròpies arrels : " soyez propres, lavez-vous les mains, parlez français !" escrit al frontal de les escoles d'en Jules Ferry !! Els nostres pares per nos protegir, nos obligaven parlar francès fins a casa, per nos protegir del patiment que ells mateixos havien sofert del mestres que els molestaven durament per parlar català.
No és sofrir suportar aquesta forma més brutal de tortura psicològica que pot destruir profundament i per sempre la naturalesa d'una criatura i seguint de generació en generació les arrels d'un poble ? Malgrat que hagi durat 3 segles i dura encara avui, no sem mai descuidats qui sem ! Sem CATALANS abans de tot i per sobre de tot!
I vet aquí que avui són els companys del sud que continuen a fer pesar sobre nosaltres el mateix que els francesos ? El sols catalans no poden ser que del sud de l'Albera!...els del nord ? ... pfuiiitttt els del nord són catalans "folklòriques", per fer plaer als turistes ... una merda només!
És per tots aquests temes, amiga meva, qua a la fí d'aquesta emissió sobre una Catalunya trencada d'una part del seu cos, me sóc sentit molt òrfena, tant trista ... que encara no m'ha passat.

------------------------Margarida Aroles

Lo País de Buish n'ei pas lo país de Bush

Jà 'vs brembatz deu temps, pas tròp luenhèc, quan tot çò qu'èra francés n'èra pas benviengut au País de G.W. Bush, après que França s'estó opausat a la guerra contra Iraq. Lo 11 de Març de 2003, los representants republicans Robert W. Ney (Ohio) e Walter B. Jones, Jr. (North Carolina) que hasón horabandir tota referéncia aus "French fries" e "French toasts" suus menus deus restaurants e cafetérias de la Casa deus Representants. Còp sèc, las fritas e las tòstas d'acerà qu'estón arrebatejadas "freedom fries" e "freedom toasts". Eh ben, n'i a, en Gasconha, qui i volèn replicar!! Que parlèn de desbatiar lo país que solem aperar en francés le Pays de Buch!!!



Aqueth país de las lanas de Gasconha que s'esten sus 17 comunas a l'entorn d'Arcaishon e de la vath de Lèira en Gironda. Un país magnific, com e son tots dens las lanas, tèrra de còstas sauvatgas, de pinhadars, de lacas e de dunas. Lo capdulh que n'ei la vila de La Tèsta. Quin se cau escríver "Pays de Buch" en occitan? La responsa n'ei pas briga aisida. Lo diccionari francés-gascon de Per Noste (la seccion bearnesa de l'Institut d'Estudis Occitans) que'ns da: "País de Buc" mès que s'ageish a l'evidéncia d'ua enganada, d'ua mala transcripcion deu mot Bug trobat dens un document bearnés. Aquí la g finau que devèva soar ch o tch com la g de passeg, de sauneg o de pueg o d'estug (estuch), puish que trobam las gràfias buyhs e buyz dens un manuscrit deus alentorns de 1300, segon Jean Lafitte, president de l'Enstitut Bearnés e Gascoun. Los poblants d'aqueth país que son aperats en gascon los Bogés (prononciat Boiés). Lo nom que vien en linha dirècta deus Boiens, Boiates o Boii en latin. Los Boiens qu'èran ua nacion gala dab arradics antigas dens la vath de Danubi (Boiohaemum : lit. País larèr deus Boiens-> Bohèmia). Acerà, los Boiens que i fondèn mantuns oppidums, dont los qui vaderàn mei tard Praga e Bratislava. Com mantuas nacions celtas, que s'instalèn en Galia a l'edat deu hèr a consequéncia de las invasions peus Germans deu lor prumèr territòri. Los trobam en aqueth medish país de "Buch", a la periferia d'Aquitània. Que's sap on avèvan quilhat lo lor oppídum, mentavut com Boiòs o Boii e fondat au sègle 5 abans JC. Qu'èra a La Mòta de Biganòs. Atau, la gràfia gascona de "Buch" que poderé estar sia Bug o Buig, que cau prononciar Buish, e que poderem escríver de manièra mes simpla atau, Buish. Los Gaus que colonizèn tota la vath de Garona, de Salardú (Salardunum) dinc a la mar grana, mès non podón pas o non gausèn pas s'instalar dens l'Aquitània interiora. D'autas ramas de la nacion boiena que s'instalèn en la Galia celtica (part deu Borbonés, on i trobèn monedas hèra semblant a d'autas trobadas a Praga) e que fondèn tanben Bolonha en Italia . Los tornam trobar en Asia Menor, juntament dab los Tectosages qui èran a Tolosa e a Ancara. Los Gaus d'Asia Menor (Turquia actuau), fòrça hellenizats, qu'èran coneishuts com los Galates.
A çò que sembla, en Gironda, las autoritats que's volèn horabandir lo nom deu País de Buish e cambià'u per País de la Concha d'Arcaishon e de la Vath de Lèira. Aquò n'a pas arren a véder dab Bush o los Estats-Units, plan segur :))! Nani, nani, que s'ageish aquiu simplament d'ua question de "marketing" o de comunicacion. Nosautes qu'esperam plan que lo nom de Buig/Buish, cargat d'istòria, non va pas desaparéisher. Adara qu'aus Estats-Units los "French fries" e "French toasts" an tornat trobar la lor plaça suus menus deu congrès com deu temps d' abans l'invasion d' Iraq, que caleré que lo País de Buish, país gascon deus hèra vielhs, estósse respectat e guardèsse lo son nom antic!!!
E puish que parlam deu País de Buish, que m'agradaré arrebrembar aquí la memòria d'un poèta d'acerà. Emilian Barrèira (Emilien Barreyre), vadut en 1883, mort en 1944, qu'èra hilh d'Arès en país de Buish. Qu'èra pescaire de mestièr e tanben poèta. Que'ns deishè ua òbra remarcabla en lenga occitana, qui non s'amerita pas de càder dens lo desbromb. En 1983, Las Edicions Princi Negue e Per Noste que tornèn editar Las Malinèiras, lo cap d'òbra de Barrèira, un recuelh de poèmas epics. La lenga d'Emilian Barrèira, lo gascon de las lanas girondinas, n'ei pas tostemps de hèra bon compréner tà nosautes Gascons deu sud, mès que canta l'amor au son País e que ns'encanta a nosautes tanben. Aquí, qu'avetz un poema dedicat au tuc deu pilà. Que trobaratz la virada en francés a çò de la Calandra de la Tèsta. Òc, lo País de Buish qu'a tanben sa Calandreta! E los calandrons que i pòden apréner los poèmas deu gran poeta bogés. Que cau notar los calandrons acerà que son o vàden "trilingües": gascon deu País de Buish, gascon normatiu e francés. De notar que, dens las lanas girondinas, la s inter-vocalica que vad d com a la Vath Hauta de Garona: audèth, radim, díder (ausèth, arrasim, díser...). E los mots qui acaban dab "èr/a" en gascon normatiu (latin -arium) qu'ac hèn dab "èir/a" en gascon girondin (hustèir/a per hustèr/a, eca).




La Ròca Blanca



Digun no’m coneishèva autes còps. Ajacada
Au sòu de la gran’mar com un isla ahonada,
Mon gran ventre de sable abriguèva a milèirs
Peishons qu’an páur das bruscs maishèrars marsopèirs.

Mès cada còp qu’envèrs la tèrra un temps possèva
L'andarejau pesant, mon curpit se hauçèva
De vint braçats ; e’n jorn, los pescaires bauians
Me víren crequegentar au ras das aigòts plans.

E totjorn cap au cèu pugèvi lonquegenta.
A mei tanben largosa e totjorn blanquegenta.
Colerosa, alavetz, qu’apròshi dau plen’mar,
Per m’abrasar, pertot me truca la gran’mar.

Hortalèssa de ren : hèuc mon camin, longuèira,
Capegens haut dens la ventorla malinèira,
E mestrèssa dau Cròt qu’alentorn de jo plau
Sos revolums graumós, tòqui per fin Molau,

Après dus còps cent ans d’una batèira amara,
Ei vist morir "Boïòs", e’mb sa gran’concha clara,
Audit los crits guerrèirs das Vandaus cendrejós,
E la pregària de cent praves pescadors,

Sauvats per Nòsta Dama un dessèir qu’auratgèva.
Quauque sègles mei tard, un gran òme vadèva
Qu’emb lo pin galhardàs e lo gorbet greulós
Volut estanquejar los galips gigantós

De las ròcas, mas sòrs, que lo país ganhèvan.
E valà que los pins e los gorbèts gahèvan
Dens nòste vèntre : e jo m’adròmi com mas sòrs
Devath los ombralàs d’un miraglegent bòsc.

Mès un bèth matin d'estiu, un bruit que cançoneja,
Alègre a mi shens cès, s'audí, me desmequèja.
E demandens çò qu'èra au boscàs pinalut
L'aubràs me respondut: "Es lo cant cigalut"

Me vedens dens tant d'ombra au miei de tant de cantas,
Lavètz cridèri: "shau! O pinèiras gigantas !
Car n'es pas a vosauts d'ombrar mon vielh curpit,
Mès es ad eth d'ombrejar vòste joen capit !

"Shau! car pérder ne vòi mon nom de Ròca Blanca !
Ne vòi veire sus jo n'arbishon ni balanca!
Per ma beutat ne fau que só, mès ren que só!"
E tornèri hauçar mon sable envèrs l'asor,

Tan haut qu'anuit medish a mon cret pòden veire
Quauques capits de pins com peus en peguilhèira,
E que lèu ganharèi; la lutz ne reveiràn
Que quora tots mòs gruns terron volent seràn.

Emilian Barrèira

L'occitan a la TV de Barcelona dab lo Manèl

Aqui qu'avetz duas emissions de l'infòc, presentadas en lengadocian per Manèl Zabala. Granmercegi lo YuJi, alias FutureSpy, e lo Manèl, plan segur :))).
De notar: Macarèl, ua adreça suu hialat tà comandar camisòtas, pegasolets e d'autas causas, trobaratz lo ligam sus aquesta medisha pagina...N'an pas enqüèra de camisòts gascons a'ns prepausar mès que son a fabricà'us...Doncas, òsca!


E dens la qui segueish que ns'ensenha un lòc on crompar libes en aranés "en Salardó" (Salardú) com e ditz lo tabaquèr intervistat :). Que hè gòi d'audir ua persona qui n'a pas l'occitan com lenga mairau, estant a hèr la promocion de libes aranés en aranés ! Ja sèi tà on anarèi quan sii a passejar per Aran !

Messatge de la Piga: no'us vederam pas atau / Missatge de la Piga: no els veurem així

Que vieni de léger un messatge de la Sílvia. Que ns'i apren lo projècte catalan de decret autorizant la caça deus ausèths dab pega o hilat qu'ei estat abandonat per non estar confòrme a las directivas europèas. Donc, qu'ei ua novèla de las excellentas! Que n'aprofeiti tà exprimir tot lo ben que pensi de la Sílvia e deu son blòc. M'agrada hèra!

Doncas, aqueth messatge, qu'ei lo men centau, que'u dediqui mes especiaument a la Piga !!! Gràcies Sílvia per allò que ns'escrius !

QU'ÈM ENQÜÈRA VIUS !!!

París, Olympia, 2005:



Granmercès a scArfi per la video !

Sèi un país e ua flor,
E ua flor, e ua flor,
Que l’aperam la de l’amor,
La de l’amor, la de l’amor,

Haut, Peiròt, vam caminar, vam caminar,
De cap tà l’immortèla,
Haut, Peiròt, vam caminar, vam caminar,
Lo país vam cercar.

Au som deu malh, que i a ua lutz,
Que i a ua lutz, que i a ua lutz,
Qu’i cau guardar los uelhs dessús,
Los uelhs dessús, los uelhs dessús,

Que’ns cau traucar tot lo segàs,
Tot lo segàs, tot lo segàs,
Tà ns’arrapar, sonque las mans,
Sonque las mans, sonque las mans,

Lhèu veiram pas jamei la fin,
Jamei la fin, jamei la fin,
La libertat qu’ei lo camin,
Qu’ei lo camin, qu’ei lo camin,

Après lo malh, un aute malh,
Un aute malh, un aute malh,
Après la lutz, ua auta lutz,
Ua auta lutz, ua auta lutz...

S'ac volem, qu'ac podem

L’internet qu’ei o que deuré estar un aper (un utís) tà l’espandiment de la lenga nosta. Qu’ei aisit de trobar un copable tà la malautia que pateish la lenga nosta : qu’ei l’Estat francés. Mès non, qu’ei tròp simple. L’Estat francés n’a pas jamès defenut de parlar la lenga nosta a casa, n’a pas jamès defenut aus parents de transméter la lenga aus hilhs, n’a pas jamès defenut de parlar la lenga en las arruas o dens los lòcs publics, lhevada l'escòla, o a la glèisa, e sustot : n’a pas jamès defenut de parlar e d’escríver lo gascon o l’occitan sus la tela. N’ei donc pas l’Estat l’encausa màger. Voli pas díser que l’Estat n’aja pas nada responsabilitat, plan segur. Mès que vivem en ua democracia, l’Estat, qu’èm nosautes, tu e jo. Abans, deu temps qui n’i avèva pas cap de democracia a noste, la lenga se portava hèra plan, totas las lengas de França se portavan plan, o en tot cas plan miélher qu'au dia de uei. L’Estat, qu’ei la bona consciénça de los qui non hèn pas arren tà empachar qu’enterren la lenga tròp de d’òra. L’occitan qu’ei amenaçat de mort pr’amor los Occitans l’an condemnat, e pro.
La melhor pròba : quants e son los qui saben la lenga ? E comparem, quants e son los qui's la hèn espelir suu hialat (la tela) ? Perqué non i a nat metòde tà apréner a parlar e escríver la lenga gascona o l’occitan suu hialat ? On son las videos on se pòt audir lo gascon o l’occitan a l'Internet ? (N’i a quauqu’uas, totun...e aqueras i son gràcias a l'Estat francés...) Perqué òc-TV "emet" sonque en francés quan e son milions los qui dísen compréner la lenga ? Perqué ? L’Estat, que’u cambiaram un dia o l’aute, aquò se passarà, podetz n’estar segur, per long que posca trigar. Demandar que l’Estat cambie qu’ei plan e qu’i soi plan d’acòrd. Mès en prumèr, que caleré que los Occitans medishs, e singularament nosautes Gascons, be hasossem lo noste examen de consciéncia ! Pr’amòr los prumèrs responsables de l’estat malastruc de la lenga, qu'èm nosautes medishs. Parla la lenga e ja vederàs : la lenga que viverà. Criticar l’Estat francés qu’ei possible e salutari. Mès, en vos pregar, hètz-ac en la lenga. Utilizatz la lenga !!!
Alavetz, mercés, mila mercés, a l’Andriu, a l’Emboligol, a l'Eric, au Guilhèm, au Jacme, a la K, a la Mela, au Tam, au Tederic, e tots/totas los autes/as de qui m’èi desbrombat o qui non coneishi pas e qu’an decidit que òc, se volem, que podem. Òc, qu’ei possible dens la republica nosta. S'ac volem, qu'ac podem.

Bramatopin en concèrt a la hèsta de Bossòst

En Aran tanben que saben hèr bramar lo topin e soar la boha gascona! Bramatopin n'ei pas un grop com quinsevolh aute. Qu'estó fondat per Paco Boya. Lo Paco qu'ei hilh de Les, en lo terçon deus quate lòcs. E actuaument qu'aucupa la carga de Sindic d'Aran (lo President deu Conselh Generau d'Aran eslejut en junh passat, lo cap de govèrn aranés, qué!). Que sap jogar d'un sarròt d'instruments de musica, en particular l'accordeon diatonic e la hlaguta, e qu'a tanben escriut libes en lenga nosta e en catalan. Aquiu qu'avetz uns quants trocets deu lor concèrt a la hèsta de Bossòst lo 14 d'agost d'engoan, que'us vos podem aufrir gràcias a Xavi Paba alias Superbronski. Lo Xavi qu'ei hilh de Bossòst mès que viu a Tarragona. Granmercés au Xavi !

Tà començar, l'imne bearnés, Aqueras montanhas, composat, segon la tradicion, per Gaston III de Foish-Bearn, mes coneishut com Gaston Febus (1343-1391). Aquera canta qu'ei vaduda l'imne d'Occitània, aquiu que l'avetz en version aranesa : Aqueres montanhes. Qu'ei seguida per ua dança de Bossost "Es aubades", que la dançan a la hèsta de la cremada deu haro, en particular, puish ua cançon dita de "pandera" e enfin mes danças. Lo Paco que hè l'acordeonista e la guitarrista de pès qu'ei Maria Vergés, encargada de la Cultura e de la Politica Lingüistica au Conselh Generau. Ua polemica politiciana, alimentada per l'oposicion, denoncia lo hèit que lo grop posca actuar tot en estar pagat peus sòus autorgats peu govèrn (doncas eths medish). Compreni plan la polemica, mès jo que pensi hèr carà's Bramatopin per tant chic de causa qu'estosse ua catastròfe ! Gràcias a Diu, Bramatopin que contunha de soar ! Que van a dar un concèrt a la Hèira deu Libe de Francfort, dedicada engoan a la cultura catalana, doman passat. Qu'an grabat sonque un CD. A quan lo CD venider? De notar: l'arribada recenta d'un contrabaishista dens lo grop.




E que saben tots plan las cantas nostas!!! Prumèr, l'auròst tà Joan Petit, composat per Miquèu Maffrand (lo Joan de Nadau), seguit per la comptina tradicionau plan coneishuda de tots los petits Calandrons.

En país de Vilafranca,
Que s'i lhevèn per milièrs,
Contra lo gran rèi de França,
En mil shèis cents quaranta tres,
Mès òc, praubòt, mès òc praubòt,
En mil shèis cents quaranta tres.

Entà har guèrra a la talha,
Qu'avèn causit tres capdaus,
L'un Laforca, l'aute Lapalha,
Joan Petit qu'èra lo tresau.
Mès òc, praubòt, mès òc, praubòt,
Joan Petit qu'èra lo tresau.

Per tota l'Occitania,
Que'us aperavan croquants,
N'avèn per tota causida,
Que la miseria o la sang.
Mes òc praubòt, mes òc praubòt
Que la miseria o la sang.

E qu'estón per tròp d'ahida
Venuts per los capulats,
Eths que vivèn de trahida,
Çò qui n'a pas jamei cambiat.
Mès òc praubòt, mès òc praubòt,
Çò qui n'a pas jamei cambiat.

Que'us hiquèn dessús l'arròda,
E que'us croishín tots los òs,
D'aqueth temps qu'èra la mòda
De's morir atau, tròç a tròç.
Mes òc praubòt, mes òc praubòt,
De's morir atau, tròç a tròç.

E qu'estó ua triste dança,
Dab la cama, e lo pè, e lo dit,
Atau per lo rei de França,
Atau que dançè Joan Petit.
Mes òc praubòt, mes òc praubòt,
Atau que dançè Joan petit.

E l'istuèra qu'a hèit son viatge,
Qu'a pres camin de cançon,
Camin de ronda taus mainatges,
Mes uei que sabem, tu e jo.
Mes òc praubòt, mes òc praubòt,
Mes uei que sabem, tu e jo
.


E ua canta de la Val d'Aran seguida per ua canta carnavalenca "Adiu praube carnaval", Joan-Francés Tisnèr que'n gravè ua version dab los Menestrèrs Gascons, bèth temps a.



Jo que jògui n'avetz pas jamès entenut cap rómba aranesa!!! Ja èra temps, ja!



E tà acabar, era famosa cançon "Adius ara Val d'Aran", composada peth nòste Miquèu Maffrand (Joan de Nadau) en gascon sud-orientau (era lenga de Haut-Comenge, que n'ei hilh, lo Miquèu) entàs Aranesi...qui l'an adoptada "tot seguit" (de tira).

Enten, enten, l'accordeon,
Dus pas de dança, ua cançon,
Eth haro que s'a alugat,
Sant Joan, Sant Joan, se n'ei tornat.

Val d'Aran, cap de Gasconha,
Luenh de tu, que'm cau partir,
Val d'Aran, cap de Garona,
Luenh de tu, que'm vau morir.

Era passejada, un ser d'estiu,
E com' te va? adiu, adiu,
Un tròç de pan, un còp de vin,
Parlar deth temps, damb eth vesin.

Es cueires luden sus eth bufet,
Totis es records ena paret,
Non se pot estancar eth temps,
Mès Aranés, tostemp, tostemp.

Tornar a pujar enquià era nhèu,
Un darrèr còp eth cap en cèu,
Setiat dessús eth gran calhau,
Guardar eth sorelh en gran portau.

Companhs de Les e de Bossòst,
De Salardú, de Vilamòs,
Brembatz-vo'n plan deth praube Joan
Qui a estimat tant era val d'Aran.

Felicitacions aus Argentins!

Los Argentins qu'an GANHAT contra Escòcia! ÒSCA !!! Ja ei temps que poscan incorporà's a un tornei internacionau! Se los tres de l'emisfère sud no'us volen pas, que vengan a çò noste! Qu'èram sieis, que podem estar sèt! ¡ Bienvenidos ! ¡¡¡ Viva l'Argentina !!!!

Nadau en Aran: l'entervista deu Joan de Nadau

La debuta de Los de Nadau, que hè trenta-tres ans, dejà !!! Lo temps que passa...Mès Nadau qu'ei enqüèra, e serà a tot jamei, popular! Mercés au YuJi, alias FutureSpy, tàd aquera videoneta !



Que n'aprofieiti tà saludar tota l'equipa de l'infòc, e mes particularament lo Ferriòl. Òsca Farri ! (Que't vedem cantant sus la video, be semblas plan gaujós !!! ! Èra bona la cervesa a Vielha :D ??)
Ah, totun! A Luishon, que dísen plan Banhères e non pas Banhèras. A Luishon lo plurau de ua rosa, per exemple, que hè roses com en aranés, en catalan occidentau e en los parlars lengadocians, dejà mieitat catalans, de Donesanés (Arièja), deu País de Sault (Auda) e de Fenolhedés (Pirenèus Orientaus). Banhèras n'ei pas de Luishon, sonque de Bigòrra!

Bon, entà dà'vs ua petita idèa de la gaudença gascona a la val d'Aran, que ve'n horni ua videoneta mes (mercés a ramonoles):D:

QU'AN GANHAT !!!!!

Los BLUS qu'an ganhat contra los Tot-Negres!!!! ÒSCA!!!!!!

Los Amics de la Sardana de Tarba (Bigòrra) que i organizan un gran aplec... Doncas, apleguem-ns'i !

En lenga gascona, non i a pas mots mes corrents qu' aplegar, aplec e aplegada. Que'us trobam tanben en catalan, mès las autas varietats de l'occitan no'us conéishen pas. L'origina de la paraula qu'ei ibero-romança ( cf. aragonés: aplegar, castelhan: allegar).

En gascon, aplegar que vòu díser amassar, acampar / assobacar, hicar a l'acès (cat.: ficar a l'abric), acessar (cat.: abrigar) / hè's la valisa tà tornar a casa. Aplec tanben qu'a duas significacions: amassada e acès, sobac (cat. abric). Que hè part deu vocabulari deus pastors pirenencs, que sian gascons, catalans o aragonés: que calèva aplegar lo bestiar tà botà'u a l'acès (abrigar, en catalan). Totun, si en gascon, l'aplec que significa tant l'acès com l'amassada, en catalan, qu'a sonque lo sens d'amassada e non pas lo d'acès. En gascon, la fòrma "aplegada" s'utiliza tanben tà designar l'amassada deu monde, l'assemblada, lo capítol. En catalan, lo "ramat" (tropèth, en catalan) que's tròba "abrigat" dens...l'aplegador , mot desconeishut en gascon qui ditz cortalh (cat. : cortal), cujalar, corrau (cat.: corral), jaça (cat.: id.), serèr...

Tot aquò tà vs'assabentar que los 17 e 18 de noveme venider, que i averà ua aplegada sardanista a Tarba, organizada peus amics de la sardana deu capdulh bigordan. Que i vieneràn monde de la Catalonha deu Nòrd e deu Principat.
Doncas que serà plan un aplec gasco-catalan ! De non pas mancar !



PS. En gascon, la r finau de l'infinitiu que's nòta dens la gràfia per simpatia dab las autas lengas romanas mès no's prononcia pas jamès. Donc aplegar que's deu léger aplegà. Se pòt díser: se cau aplegar o cau aplegà's.

Ua lenga enpuntejada (dens las es.hlamas de l'in.hèrn)

Adishatz a tots e totas. Com ac sabetz, lo gascon que s'assepara de TOTAS las varietats occitanas, catalan inclós, per aver ua acha (h) sonòra. En catalan, l'acha qu'existeish plan, mès n'ei sonque ua convencion etimologica de gràfia e en realitat non compta pas per arren. Aquera h deu catalan, la gràfia de l'IEO non la nòta pas: qu'escrivem l'òme, l'am, òc o aver, e non pas l'home, l'ham, hoc, haver com en catalan. L'acha gascona non correspon pas a la catalana mès a la efa occitano-catalana: hilh, haria, bohar, cauhar, in.hèrn, gahar eca. Que hèn en occitan non-gascon : filh, farina, bufar, calfar/caufar, infèrn, agafar eca. En gascon, que i a sonque quauques mots on la h n' èi cap ua f transformada: per exemple haut ((n/d)alt, naut), e noms pròpis com Hongria, Holanda, Hendàia, Heribèrt eca (e los lors derivats). A la debuta d'un mot davant ua vocala, e au bèth mièi d'un mot enter duas vocalas, l'acha que's prononcia aspirada com, en alemand e en anglés, hand, hund/hound eca: ex. hilh, in.hèrn, cauhar. Mès que's vad muda quan e's tròba davant ua consonanta: ex. hlor var. es.hlor, hlama var. es.hlama, hred var. arred. En aranés, la h gascona qu'ei tostemps muda, com en castelhan, a despart de Bausen e Canejan on quauques ancians e pòden contunhar de prononcià-la.

Lo gascon estant generaument considerat com occitan (bon, pas per tots e eths qu'an quauques arguments deus bons, qu'ac sèi), qu'avem eretada la gràfia de l'Institut d'Estudis Occitans (IEO). Aquera gràfia qu'estó concebuda en prumèr tà varietats non gasconas de la lenga nosta, qui, ac tòrni díser, desconéishen totas l'acha. E que'ns causin NH e LH (eretadas de las leis d'amor) tà representar los fonèmas que lo catalan nòta NY e LL. E que'ns balhèn tanben las solucions SH/CH en lòc de X/TX en contradiccion dab ua gràfia occitana (e particularament gascona) tradicionau a tota la cadea pirenenca (Foix, Seix, Mirapeix, cf. un aute messatge men suu tèma ). Notatz qu'en occitan unificat medievau d'Aragon e de Navarra, non i trobam pas jamès las solucions gràficas NH, LH ni SH. Si n'èi pas arren a díser a perpaus de LH, que'm va hèra plan aquesta, que tròbi la causida de la NH e la SH hèra malastruga en gascon pr'amor que ns'obliga a hicar punts au bèth mièi deus mots tà distinguir sh de s.h e nh de n.h : es.hlama, es.hlor, en.honsar, in.hèrn , eca (normaument que'm caleré hicar lo punt a miei-hauçada de las letras, com en catalan, mès n'ac sèi pas hèr dab lo men teclat). Au finau, que ns'arretrobam dab ua lenga gascona "enpuntejada" com la catalana! L'adopcion de LH per LL en catalan los auré facilitat la gràfia en "despuntejà"-la: filha / imbecillitat, e l'adopcion de NY e X/TX per SH/CH en occitan ns'auré permetut d'ac hèr tot parièr en gascon: montanya / inhèrn, xiular / eshlama. A mes, aurem mielhorat l'unificacion grafica entre catalan e occitan d'aqueste biais.

Duas autas pecas, aquestas de las mes granas, ça'm sembla, que son aqueras: en prumèr, la gràfia oficau de l'IEO que nòta de la medisha faiçon mots qui no's prononcian pas parièr. Per exemple, en gascon, lo pan (de la paret) no's prononcia pas com lo pan (qui's minja). En catalan, pan e pan que's disen respectivament pany e pa, doncas lo problèma no's pausa pas atau en la lenga "germana". Joan Coromines, lo regretat lingüista catalan dab arradics familiaus a Haut-Comenge e gran coneishedor deu gascon, qu'avèva adoptat la gràfia nn: pann n'èra cap pan a çò deu Joan. Quauqu'uns gascons qu'an adoptat aquesta solucion. Jo, qui soi hèra disciplinat, qu'espèri ua refòrma de l'IEO suu subjècte (l'ahida que hè víver...)...
Ah! E aquesta darrera peguessa de la gràfia de l'IEO, que i vacilha e se'n cambia d'idèa cada decada, qu'ei la z dens mots com realizar, normalizar mentre qu'avem ua s (prononciada parièr com la z) dens analisar, hisà's. Qu'ei inutilament complicat, ça'm par! Jo que'm trompi hèra sovent, qu'escrivi realisar, normalisar (o meilèu normativisar, un neologisme men derivat deus mots catalans "normatiu" e "normativitzar"). E tanben la z de azòte mentre qu'avem ua s dens l'aso, l'ase...Ua simplificacion que seré agradiva, tà'vs pregar!!!
D'acòrd, non soi pas aquí tà reformar la gràfia. Totun, los saberuts de l'IEO be podóssen hèr miélher! E un pauc de bona volontat d'unificacion grafica enter Catalans e Occitans a la debuta que ns'auré podut hèr la gràfia (donc la vita) mes comòda per tots nosautes, catalans com gascons. A mens que n'i a qu'aiman los punts au bèth mièi deus mots...Jo non soi pas d'aqueths, qu'ac auratz comprenut. A lèu!