Lo fustièr e la chòta

Ieu sabi un conte.

Un còp èra, un fustièr viviá ambe sa femna dins un ostalòt a l’aurièra d’un bòsc. Un jorn, mentre que se’n tornava del vilatge, apercebèt una chòta, ajaçada en plen mitan de la rota. L’òme s’apropièt de l’aucèl, pròche, tot pròche. Mas la chòta se boleguèt pas, semblava ferida e malurosa coma de pèiras.
“Tè, se diguèt lo fustièr, vaquí una choteta en plan mal estat. Sembla ferida e malurosa coma de pèiras. Se la daissi aquí, segur que sobreviurà pas. Me la cal emportar amb ieu per que morisca pas ».
Tanlèu dit, tanlèu fait. L’ome se sortiguèt una caissa de fusta, i botèt un pauc de palha dedins, i pausèt doçament l’aucèl e se l’emportèt amb el a l’ostal .
- Femna, diguèt l’ òme, gaita çò qu’ai trobat.
E de qu’as trobat ? li demandèt sa femna
- Ai trobat una chòta que bolega pas, que sembla ferida e malurosa coma de pèiras.
- E de qué vòls far amb aquesta chòta?
- Vòli la sonhar coma cal per que se’n pòsca tornar al bosc e i viure coma las autras chòtas.
- Fas coma voldràs, mon òme.

Alavetz lo fustièr bastiguèt una cabana de fusta, una cabana sana e plan polida, amb una porta trelissada e un finestron a mièg dobert. I placèt endedins un ajocador contra la paret, e sul ponde un bòl d’aiga clara e un troceton de formatge. E començèt de sonhar la chòta coma caliá per que se’n poguèsse anar e viure coma totas las autras chòtas del bòsc. La visitava plan sovent e li parlava tot doçament a l’aurelha.
Pauc a pauc, la chòta comencèt de se tornar bolegar, de beure d’aiga fresca e de se prene de mirguetas atraidas pel formatge. Al cap de qualques jorns, l’òme decidèt qu’èra temps de daissar la pòrta de la cabana doberta. Fasiá encara plan clar e la chòta èra a dormir. Lo fustièr se n’anèt pujar a son talhièr coma o soliá far cada vèspre.
Començava d'èsser nuèit. Lo fustièr èra a trabalhar quand tot sobte ausiguèt:
"Òu-òu" !
Èra la chòta que lo gaitava.
"Adieu pichòta, li diguèt l’ome, plan content de véser que l’aucèl aviá quitat lo cabanon.
"Adieu l’òme", li respondèt la chòta.
E comencèron de charrar. L’aucel li racontèt sa vida de chòta. E el, encantat, se botèt a li contar sa vida de fustièr. Puèi la chòta se n’anèt caçar tota la nuèit abans de se’n tornar dormir dins son cabanon.



L’endeman ser, lo fustièr èra a trabalhar quand tot sobte ausiguèt:
"Òu-òu" !
Èra la chòta que lo gaitava.
"Adieu pichòta", li diguèt l’òme, plan content de la companhia de la chòta.
"Adieu l’òme", li respondèt la chòta.
E comencèron de charrar. La chota li racontèt çò qu’aviá fait la nuèit passada, e lo fustièr li contèt sa jornada.

E aquò contunhèt de se passar aital cada vèspre pendant de setmanas. Mas aquò podià pas durar per çò que las chòtas son faitas per viure al bòsc ambe las autras chòtas, pas dins de cabanons.

Un vèspre, a boca de nuèit, lo fustièr èra a trabalhar quand tot sobte, ausiguèt :
"Òu-òu" !
Èra la chòta que lo gaitava.
"Adieu pichòta", li diguèt l’ òme, plan content de la companhia de la chòta.
- Adieu l’òme, li respondèt la chòta. Lo printemps es tornat, ara es temps per ieu de me’n tornar al bòsc, de me trobar un nis e de viure coma totas las autras chòtas. Sustot, te cal pas èsser triste ni cercar a me trobar, pas jamai.
- Soi plan content, li diguèt l’òme. Èra per aquò que t’emportèri a l’ostal.

Alavetz, la chòta s’envolèt cap al bòsc e desapareguèt.

Çaquelà, lo fustièr èra pas tranquille. Cada vèspre, mentre qu’èra a trabalhar, parava l’aurelha per assajar d’ ausir lo òu-òu de la chòta mas ausiá pas sonque de bruits de sarra, de rabòt e de martèl. E aquò lo faguèt triste. Alara comprenguèt qu’èra pas tant la chòta qu’aviá agut besonh d’el, mas puslèu el qu’aviá besonh de la chòta.

E cric e crac,
Mon conte es acabat.

PS.1
1/ Notas de gràfia e de prononciacion

u en occitan coma en francés (ü)
o e ó coma una u catalana molhèr / muller
ò en occitan coma en catalan




2/ Lexic lengadocian/ gascon / català
/leng. /gas./cat.
ieu / jo /jo
Chòta, chòt, cavèca / (gsc) cavèca, cagèca, gavèca, gauèca /( cat) òliba, xibeca, babeca
Femna, dòna, molhèr / hemna, molhèr / dona, muller
a l'aurièra d'un bòsc / a la boca d'un bòsc / al límit d'un bosc
S’ apropiar / apressà’s / apropar-se
Pròche (francisme) / (cat.) a prop
Se bolegar = se moure
Tanlèu dit, tanlèu fait /tanlèu dit, tanlèu hèit / dit i fet, tan aviat fet com dit
Ostal /ostau / casa
Sonhar / suenhar / curar, assistir
Fas coma voldràs (ind. futur) / Hès com volhas, volhis ( subj. present)/ Fes com vulguis, vulgas (subj. pres)
De notar las formas del subjonctiu present en i compartidas pel gascon e pel catalan, en concurréncia ambe las formas classicas segon los dialèctes : gascon : volhis o volhas, catalan : vulguis o vulgas eca
Alavetz : (cat.) aleshores
Trelissada / entriscada / enreixada
Ajocador / joquèr, ajoc / barrastral
Sus, sul = sus + lo/ sobre, sobre el (article) …
Ponde / taulat, entaulat / sòl
Mirga / soritz / ratolí
Printemps / prima / primavera
Nis / nid, nis / niu
Aver besonh de / (cat.) necessitar
Puslèu/ Meilèu, meslèu / més aviat