Vòmer, vomer o bome, boume. Etimon vōmer(em) envalidat peu mot vomièr (P. de Corbac, Medòc, s.13). Etimon probable : celtic *bom-/us/is/ cognat: bret. buem, bomm

 Aquiu qu'avem un exemple interessant d'etimologia d'aparença simpla e non questionabla qui, en realitat, ne tien pas plan la rota de cara a ua analisi un pòc mei afinada, quitament peu non-linguista qui soi. . 

En gascon lo mot "bome" varianta "bòme", grafiat "vòmer", "vomer"  qu'ei sinonime d'arrelha qui ei l'etimon mei productiu a la nòsta zona (oc., port; relha, esp. reja, cat., arag. rella, astur-leon. rella, reja).  En francés, lo mot qu'ei "soc", deu mot galés *succu- qui significa "bodic" "fr. groin du porc" o pòrc. Aqueste mot "soc" qu'ei particular, ne l'arretrobam en nada lenga romanica, lhevat lo francés e las lengas d'òil, l'arpitan e... lo gascon.  Lo mot n'ei pas au TdF.  En gascon, soc n'ei generaument pas sinonime d'arrelha mès que designa l'arrega (fr. sillon tracé par le soc).En breton, bome que's ditz souc'h ( < *succu) e soc que's ditz ... bom, buem o bomm  (ved. aquiu e acerà ), çò d'invèrse qu'en gascon (sauv lo cas d'un informator qui prestè la significacion bretona de "sillon de la charrue" tau mot "bomet" en responsa a un collector de l'ALG). 

En gascon, lo mot qu'a un derivat afixat: vomet. La fòrma d'aqueste derivat n'ei pas briga la prevista per l'etimologia generaument acceptada qui ei vōmer.  Doncas, duas possibilitats: 

1a- l'etimon qu'ei vōmer e lo derivat qu'ei de formacion populara, en non conformitat dab l'etimon. 

1b- Lo derivat qu'ei de formacion regulara e l'etimon n'ei pas vōmer. 

Doncas, que ns'estam peu moment dab las duas possibilitats 1a et 1b, que'ns cau poder eliminar ua.  Proseguim. Qué nes disen los tèxtes en gascon ancian? 

Qu'avem duas occuréncias en lenga anciana, qui l'amic Jan Ives Gaubert (JIG) m'a trobat. Totas duas que son de la region de Bordèu, a la termièra de Gasconha. Que citi l'amic Jan Ives Gaubert: 

... e que l’am en lo “Trésor de Pèire de Corbiac” (o Corbian), trobador medoquin au s. XIIIau:
«E sai… / De Sangar, com aucís ab un vomier dos cents…»
(Ref biblica: Jutges 3, III)

La forma qu’ei problematica. Be pòrta ua -r, ja! mes en çò qui sembla un sufix tonic en -ièr, com si l’autor s’avossi “lengadocizat” o francizat lo mot (trobador qu’èra, e qu’avè estudiat en país d’oïl).
Au mensh qu’atèsta lo mot qu’ei au lexic d’un trobador nòrd-gascon.

• Mes sustot que s’i lei en los archius de Bordèu (sègle XIVau, grafia originau dab R) en ua taula de prètz:
«Vomer de gravas, xv deners; de palu, iiii soudz. – Cotre de gravas, vi deners; de palu, xviii deners»
Aquí “vomer… cotre” que responen aus “1 huembre; 1 cuytre” de Jaca… Atau las grafias medievaus (pas las transcripcions pachòcas deus atlas linguistics en grafias ‘patoisantes’) be conservèvan l’R.

La fòrma "vomier" deu trobador medoquin que deu estar un derivat afixat deu nòste mot, qu'ei a díser que cau  transcriver aquesta fòrma com a "vomièr". N'i a pas nada traça de "r" au radicau, çò qui va dab l'ipotèsi 1b e non dab l'ipotèsi 1a. La fòrma "vomer" deu tèxte deus archius bordelés qu'ei ambigüa, que pòt representar sia "vòmer" (o "vòmer") sia "vomèr". L'accentuacion n'ei pas jamei precisada a la scripta anciana. Representèsse lo mot grafiat vomer la fòrma non afixada, la morfologia de vomier -shens r au radicau-  que seré incoherenta dab la fòrma bordalesa  mentre que la lectura "vomèr" (com la de dener en denèr, de "denariu) )d'aqueste mot ancian grafiat "vomer" b'ei coherenta dab vomièr. Donc, los mots medievau vomer e vomier qu'an a estar lejut "vomèr" e "vomièr". Si l'abséncia totau de derivats de vome presentant la "r" prevista per l'etimon supausat vomer permet rasonablament de dobtar  de la pertinéncia d'aquesta solucion etimologica vōmer(em), la fòrma medievau vomièr que permet de l'espudir shens balançar. 

Ua solucion alternativa que ns'ei suggerida per las enquèstas de l'equipa deu Miralh (Seguy et al.). A  l'ALG II 264  que i son las fòrmas  "bòmen" e "bómen" recuelhudas  respectivament a Areta en Varetons e en Vath d'Aspa. Aquestas fòrmas que son interessantimas. Ne son pas coherentas dab l'etimon vōmer(em). Per contra,  que-nse permeterén de remontar tà  *(v/b)omen o (v/b)omĭnem  deu quau e's pòden derivar "bòme" e "bome"  (o vòme etc) shens dificultat. La conservacion de la n finau deus mots aspés e varetonés que rapèra lo mot aspés shàmen de exāmĕn (eishame enlòc mei). Alavetz las fòrmas afixadas "vomet" e "vom(i)èr" que s'explican de manèira simpla, shens problèma:  vòme, vome -> vomet (via o non *vomenet dab pèrda de la -n- intervocalica), vòme - > vomèr > vomièr. 

L'etimon e serà latin ou...celtic?   

Jo que dirí celtic, shens problèma ni tròp de dobte. D'abòrd, lo lexic latin eth-medish que presenta ua anomàlia qui a a hà'nse perpensar. Lo mot qu'ei vōmer, vōmĕris en çò de Ciceron, totun qu'ei vōmis, vōmĕris en çò de Vergili. Aquestas fòrmas latinas qu'explican shens problèma lo mot italian vomere e las divèrsas fòrmas aragonesas huambre, buembre etc (< vōmĕrem). Totun, las fòrmas gasconas vom(i)èr, vómen etc ne's dèishen pas har derivar regularament a partir de vōmĕrem. Lo mot celtic *bomo- o *bomis, suggerit peus mots breton e cornic "bomm"; "bom" (etim. tust, cop; soc en breton) adaptat en latin que las poderé explicar. Lo doblon de terminason o-, -is qu'ei plan sabut en galés: dubo-, dubis; tarano, taranis; etc. Prengam l'exemple deu mot celtic penno- (gasc. cap, tèsta, extremitat). Qu'apareish com a "pennon" en un grafiti de Clarmont.  Que'u trobam en las glòsas latinas com a "pennis" ( "caput") e com a 'pennum" (acutum)  (DAG 34, reportat per Delamarre, Dic. Gaul.)  En gascon, las duas fòrmas que son arrepresentadas; celt. arepennis  -> lat. arependis - > arpent > arpentar; pennon(em)- ->  gasc. penon, fr. pignon. N'ei pas impossible (jo que dirí qu'ei probable) qu'ua fòrma galesa *bomis sia a l'origina de la fòrma latina vōmis per crotzament dab vōmer.  Edit 12 d'abriu 2021: E puish lo breton qu'a lo mot bomm, varianta bom, buem qui designa "le sillon de la charrue" (arrega). Aquesta qu'ei precisament la significacion prestada au mot vomet per un informator de l'ALG. La confusion semantica enter bome (soc de la charrue) e arrega (sillon de la charrue) ne pausa nat problèma. Que l'arretrobam dab soc: en francés soc que significa bòme, bome (com en breton lo son cognat souc'h), mentre en gascon soc qu'ei sinonime d'arrega. De tota faiçon, las significacions d'aquestes mots que son metaforicas. L'etimon de soc qu'ei sukku- qui significa "groin de porc" (Delamarre, Dic. Gaul.). En gascon, ua metafòra  semblanta qu'ei conservada dab mots qui designa l'aradet, com esbornalh, hura, huret, huron.  L'etimon de bome qu'ei bonno- qui significa "coup, frappe" ("strike" cf. celtic lexicon), significacion qu'a guardat lo mot bom en cornic ("coup"), mentre qu'en breton lo mot e designa l'arrega, lo soc. cf Victor Henry (Lex. etym. breton).

Lo gascon, lo francés e l'arpitan qu'an conservat lo mot galés "succu" (soc), que son solets en tota la Romania a ac aver hèit.  Lo lemosin qu'a un mot "chambija" qui designa lo "timon" de l'aret. Qu'ei segurament un mot galés e no'u trobam pas enlòc mei. Lo latin qu'emprontè lo mot galés rĭca (a l'origina deu mot "arrega" en gascon, en fr. sillon du soc) e l'aute mot galés aratro- (aratrum= arair(e), aret). Los galés qu'èran mèstres en aquesta tecnica agricòla.  Que'm sembla hòrt probable lo latin de la region de Bordèu que's guardè lo mot indigèn (celtic) dont lo derivat romanic e's difusí dinc a Biarn e Oèst-Bigòrra. Aquestas fòrmas afixadas en -et que poiren explicar la vacilacion vocalica de la tonica deu mot shens afixa, bòme -> bomet  -> bome, totun aquesta explicacion n'ei pas la sola possibla.  La "r"  finau de la grafia deu mot n'ei pas justificada, n'ei pas etimologica. L'etimon proto-celtic deu mot *bomo-, *bomis qu'ei bonno- (tust, còp) (cf. *bonno  Celtic Lexicon). 

L'existéncia du mot bom(m) en breton, las anomàlias de las fòrmas gasconas respècte aus mots contemporanèus emplegats en italian  e lo fèit que las duas atestacions ancianas deu mot e sian de la region bordalesa (de poblament celtic d'autecòps) que'nse suggereish qu'aquest ahur a mot latin en gascon e poiré en realitat amagar un celtisme.  Aqueste etimon bome- que lheva tots los problèmas pausats per la faussa etimologia "vomer", en particular e mei important: lo derivat vomièr. (v/b)òme  - > ( v/b)omèr, (v/b)omièr, (en grafia de la scripta medievau: vomer, vomier)  de manèira regulara e naturau, shens problèma.

Alavetz, la mea conclusion que serà:  en abséncia totau de derivats deu mot (tant en la lenga anciana com en la modèrna)  qui presentarén la "r" prevista per la teoria d'ua derivacion a partir de vōmer, n'avem pas nat bon argument filologic qui ns'indica qu'aquesta ipotèsi d'ua derivacion de vōmer ei la bona. Au contra, la fòrma medievau "vomier" (vomièr) que'nse permet d'arrefusar l'etimon vōmer shens trantalhar. Lo mot gascon medievau vomer que representa vomèr, en coheréncia dab la fòrma trobadorenca vomièr. La grafia deu mot dab ua "r" finau n'ei pas justificada per la morfologia d'absoludament nat derivat deu mot ni en gascon ni en occitan trobadorenc. Aquesta observacion e lo fèit que variantas deu mot  presentan ua "n" finau que'm mia tà adoptar ua possibilitat alternativa, *(v/b)omĕn, qui resulta probablament de la latinizacion deu celtisme *bomis cognat deu mot breton bomm, buem (gasc. soc, arrega).  La significacion d'"arrega" prestada au mot gascon "vomet" per un informator de l'ALG que conòrta aquesta etimologia celtista. De la semblança de fòrmas dab lo mot latin ahijuda a la confusion v e b au debut deus mots en gascon qu'ei gessida l'error deus linguistas.