Avisatz-vos dab lo chin

En gascon, qu'avem dus mots qui designan lo melhor amic de l'òme, son perfeitament sinonims, mès la lenga parlada emplega generauments l'un e non pas l'aute segon l'endret. Lo mot mes espandit en país gascons qu'ei can, deu latin canem. La règla de fonetica gascona s'aplica a la n finau de man(i)èra regulara aquiu, qu'ei ua n velara ("cang"), o sia muda en la modalitat bearnesa ("ca"), e la fòrma au femenin que hè doncas "canha" com previst per la règla.

En Armanhac, on la lengua ei plan influenciada per la de Tolosa, que trobam lo mot gos, qu'ei lo mot utilizat correntament dens l'airau lengadocianocatalan. Aqueth mot que provien de l'expression "gos! gos!" utilizada entà cridar los cans. S'a substituit a can/ca dens l'airau lengadocianocatalan, en ua epòca qu'aqueras duas modalitats occitanas non n' i constituivan practicament pas qu'ua. Lo mot gos com lo betacisme comun a aqueras duas modalitats que son las traças reliquas d'aquera unitat lingüistica qu'aplegava lengadocian e catalan. Lo betacisme - possiblament d'origina basca a partir de l'occitan navarrés ara extint- n'afecta pas parlars catalans mes meridionaus (país valencian) ni los deu lengadocian nòrd-orientau e ei tanben absent en occitan non-lengadocian, lhevadas la partida de l'airau gascon centrada sus Bearn (gascon "navarrés"), la franja sud de l'aranés (de parla dejà "miei-catalana") e la partida basca deu gascon maritim (Baiona) e quauques autas parlas locaus. Traças de betacisme (grafia b en lòc de u intervocalica) que son visiblas en manuscrits occitans de Navarra deus sègles XIII e XIV (de tip lengadocian pròishe deu catalan, l'occitan navarrés o vianés qu'estó classificat prumèr com catalan per Coromines qui se ravisè tà classificà'u com occitan), mentre qu'aquesta manèra d'articular la u/v intervocalica n'existiva pas enqüèra en la lengua deus Espanhòus expulsats deu reiaume per èster judius (1492). En judeo-espanhòu modèrn, parlat peus descendents deus expulsats d'Espanha, víver que's ditz plan bivir dab la v soant com ua v italiana o francesa e non pas /β / com en castelhan modèrn. Dit diferentament, lo betacisme occitan que sembla mes ancian que non pas lo betacisme castelhan.

En lengadocian, qu'emplegan de manièra correnta lo mot chin per can o gos. Supausi que serà un francisme o meslèu un manlhevat de l'arpitan (deu franco-provençau qu'avem tanben eretat shivau). En tot cas, chin dab aqueth sens de can que'ns resulta estranh, pr'amor un chin en gascon qu'ei sinonim de mainat, mainatge, dròlle, gojatet o, locaument, de nin, nenet.