Musica d'Al-Andalós

En Israèl que i a ua comunitat marroquina pro grana, francofòna e, segon las lors procedéncias comunitàrias, arabofòna o ispanofòna (que i parlan lo judeo-espanhòu marroquin o haketiyya, ua varietat de l'espanhóu uei lo dia practicament totaument "recastelhanisada"). En 1994, qu'estó creat l'Orquèstra Andalosa d'Israèl a Ashdòd, vila portuària d'Israèl on i viu ua comunitat marroquina importantissima. Lo projècte d'aquera orquèstra, creada per Motti Malka e lo doctor Yehiel Lasry, qu'èra de tornar apropià's la tradicion arabo-andalosa deus judius marroquins e la hèr conéisher en Israèl. Qu'èra ua jòga pro arriscada, dens un país on tot çò qui vien deus Arabes èra suspècte o despreciat. Mès vedetz: eths que son deus hèra bons, e qu'an agut un succès deus grans, tan en Israèl com au Marròc, on joguèn davant lo rei e on arrecebón un arcuelh triomfau. De notar: la màger part deus violonistas de l'orquèstra que son...rus e de formacion classica. Qu'an degut apréner l'estile e lo frasat arabes, devath la direccion du doctor Avi Eilam Amzallag.


Que podem escotar suu hialat tres cants tirats deu concèrt qui dèn a Yafo/Jaffa au ras de Tel-Aviv. Tres musicians marroquins i èran convidats, dont lo gran "cantador" Abdessalam Sefiani. Abdessalam e lo son grop de musicians qu'estón amenaçats de mòrt peu Hamas durant la lor virada en Israël (1999), ço qui provoquè l'annulacion de mantuns de lors concèrts prevists acerà. La coneria umana non coneish pas cap limit! Abdessalam, en arabe, que vòu díser: servidor de la patz...


Anem! Musica! En prumèr, ua version esplendida, d'estile arabo-andalós, deu magnific cant qui tracta de l'exili ya rayah, compausat peu regretat musician algerian Abderrahman Amrani, mes conegut com Dahmane El Harrachi. Aquí, lo cantaire qu'ei l'israelian Émile Zrihan. "Quina que sia la toa destinacion, un dia o l'aute, que tornaràs tau lòc que vas quitar" que'ns ditz la letra d'aquesta cançon.

Lo dusau tròç qu'ei bint bladi , un cant plan conegut e hèra popular au Marròc.

E lo tresau qu'ei com un dialògue arabo-ebrèu, la part arabe qu'ei cantada per Abdessalam Sefiani, l'ebrèa per Émile Zrihan. La part ebrèa qu'ei un cant deu shabat que la musica n'ei la medisha que lo cant marroquin. Tà escotà-la, que cau clicar ací.

E ara tres videos que'ns mostran ua version redusida de l'orquèstra jogant suu platèu de la TV israeliana.







Yedid Nefesh ("aimador de la mea amna") qu'ei un poèma escriut en ebrèu au sègle 16 per rabbi Eleazar Azkari, un cabalista de la comunitat judeo-espanhòla de la ciutat de Tsfat (Safèd), en Galilèa. Uei lo dia, aquèth poèma que hè partida deus cants deu shabat dens las comunitats tan ashquenasim com sefardim. La musica que n'ei diferenta segon las comunitats. Aquí lo poema qu'ei cantat (en ebrèu) per Benyamin (Benjamin) Bouzaglo sus un aire deu repertòri arabo-andalós, segon la tradicion judeo-marroquina. (Lo Benjamin que nascó e qu'estudiè en França e qu'a las duas nacionalitats, francesa e israeliana.) Los judius marroquins sòlen cantà'u normalment lo divendre ser quan comença la hèsta setmanau deu shabat. Lo dia deu s(h)abat qu'ei... lo dissabte, plan segur, com lo noste mot ac indica enqüèra hòrt plan.



Mancan pas sonque los ioio que son tant deus judius com deus musulmans! A jo, m'agrada hèra la musica arabe! A mes que'vs confiarèi un secret: si viatjatz en Israèl e voletz minjar plan (n'ei pas tostemps facile en aquèth país), hètz-vos invitar en çò de Marroquins! Coscos, tajins e pèishs deus bons, sens parlar deus pastis hèits a casa e deu tè dab menta...e l'ospitalitat magrebina assegurada!


Suu site de l'Orquèstra Andalosa d'Israèl, que podetz escotar d'autes tròç de la lor musica (pas los miélhers, malurosament). Lo site qu'ei en ebrèu, mès lo jogador de mp3 que's ved de plan. Vs'oblidetz pas de clicar sus >> tà hèr desfilar los trossets, n'i a pas sonque un! Si non, qu'avetz tanben la version "americana" deu site! Cercatz, que trobaratz! :D
Tà crompar los lors CDs, que cau cercar "Orchestre andalous d'Israël" e Orchestre andalou d'Israel, dab o sens la s a "andalou(s)". Qu'an produsit tanben tres DVDs. Que'us trobaratz sus amazon.fr e a la FNAC. Que vs'aconselhi particularament los dus CDs titolats "du maghreb avec amour" e "maghreb 2". Que son excellents.

Bon dissabte, shabat shalom ;) !