Grafias

Se n'i a tà arregaudi's de la desaparicion "dera 'scolo deras Pirinéos", no'n soi pas, jo n'ei la nostalgia. Que m'agrada hèra léger de tèxtes gascons en grafias diferentas de la mea, sustot las ben codificadas coma las de las nòstas Escòlas deu Felibrige. Que soi estat un escolan de l'Escole Gastoû Febus despuish decadas. Que'm brembi deu temps que los tèxtes deus Reclams i èran escrivuts sonque en gascon, e i èran guaireben tots en grafia febusiana. Ara, la revista Reclam ei ben pan-occitanista a la Peiroton, qu'ei a díser que los tèxtes i pòden estar en quinsevolha varietat occitana, catalan inclús, e que't hèn servir unicament la grafia de l'I.E.O., lhevats los tèxtes en catalan ben segur. Bon, la revista arretocada atau que m'agrada hèra tanben.

Totun, òc, qu'èi la nostalgia d'era Bouts dera Mountanho. N'èri cap jamès d'acòrd dab los tèxtes polemics que s'i podèvan trobar, ben segur, mès que cau compréner qu'èra deu temps que quauques militants occitanistas e s'avèvan completament abandonat lo gascon tà adoptar un aute "dialècte" e volèvan a tota fòrça nos hèr créder qu'estosse ben miélher atau. Quina "barbaritat"! Nosautes Gascons qu'avem la nòsta grandor e lo nòste lengatge qu'a ua sabor que non arretròbi pas en cap succedani. Ara lo temps qu'a plan cambiat, e lo President de l'Institut Occitan qu'escriu a tots los sons socis occitans en gascon sense nada vergonha. Que sia arremerciat per aquerò.

Léger un texte en la grafia deu Felibrige que t'ajuda a audir lo dialècte e l'accent de l'autor, òc, aquerò que m'agrada a jo. Totun, la grafia qui sagi de respectar b'ei la de l'Institut d'Estudis Occitans, per mala e imperfèita que sia! La grafia mes bona, tà jo, qu'ei la classica de l'Institut Biarnés e Gascon, la de Chaplain, derivada a l'encòp de la de l'I.E.O. e de la d'en Joan Coromines. Qu'ei mes fonetic e mes coherent que non pas la de l'I.E.O. S'avossi podut, aurí tanben adoptat lo digrafe ny deus catalans com ac hasó Coromines per lo gascon, "amb el vist-i-plau del mestre Pompeu Fabra". Lo digrafe ny qu'ei perfèitament occitan au mens en la part pirenenca e adoptar lo digraf nh en gascon, on i a ua h ben sonora contrariament a totas las autas varietats de l'occitan, qu'ei ua coneria de las màger. Que ns'obliga a puntejar la lengua!!! L'èi dejà escriut e ac torni hèr, aurí causit lh e ny per totas las varietats occitanas, catalan inclús. Atau, cap de besonh de puntejar la lengua. Mès bon, que i a causas mes seriosas en aqueth planeta, vertat?

Doncas, qu'èi ua grafia més bona que non pas la de l'I.E.O. e non l'utilizi pas. Perqué? Pr'amor que n'ei pas la de l'I.E.O. precisament e tot simplament!!! Notatz qu'èi tanben ua grafia hèra mes bona tà escríver lo francés, n'ei pas guaire complicat de n'aver ua, totòm que'n pòt aver ua. E trobaretz normau se las utilizèssem? Que non! Que contunham d'utilizar la d'aqueths fossiles de l'Academia francesa. Tè, que ns'an enqüèra ponut ua de las bonas, aqueths fossiles. Anatz véder en çò de la Carme.

Tà'm hèr content, aquí qu'avetz ua fabla de Louis Daulon, escrivan gascon e autor d'ua gramatica deu gascon haut-comengés. Qu'èi arrespectat la grafia deu felibrige utilizada per l'autor.

Et gahus de't cledatch


Un gat que caucarres auio boulutch nega
en goua de Bispiroun, qu'arribèc a trauca
à forço de birouletados,
d'arruets e d'esgarrapiados,
era telo de't sac oun l'auion embarratch,
e, sentse counegue 'ra nado,
qu'atterric de'tj aute coustatch.
Quan auec et pèu ben secatch,
cap à'ra fin de'ra brespado,
- "'n'ei cap tout!" ça didec "se'm boui tira d'aci
que calerio, dilhèu, trouba de que crouchi!"
N'auio cap acabatch que, de'ra pigourlado,
deuaron dus arrats que passon a touca-u !
- " Diu m'ajude toustents atau !"
ça didec...Autà lèu, sus et prumè que sauto...
que l'escano d'un mos e, de patos en gauto,
entiè que l'hè passa de't cap dinco 'ra couo !
Mès, bengutch de'ra Tanario,
un gahus qu'auio bist era cèno d'un casse,
qu'arribo sus et gat e, d'un aire furious,
que-u ditz, entout dauri sos gouels coumo lournhous :
- Nou t'an pas abèrtitch que nou boui qu'arres passe
per aci, gat ou can, sentse ma permissioun
proumou jou soul qu'en so patroun?
"Aro, sentse gena-t, tout parèlh que s'èros
et poussessou de'ras mios tèrros,
que vengues aci-tau, per dessus et marcatch,
de pana-m un soupa que m'èro destinatch!
Qu'as de trop passatch eras bornos!
Mès, auta segu qu'è dios cornos,
que-m deues un arrat, ou bièn que-u pagaras
ou senou, que le-m tournaras!"
E sus aqueris mouts, et gahus, de coulèro,
que s'en ba de cap à't Caubètch
pendent que, pe't pount de't castètch,
et gatoun qu'arrejouènh era maisoun d'oun èro.
A dus meses d'aquiu, noste gat (bièn souenhatch)
que bic, laguents io lapinièro,
un gahus! ...e, justoment, qu'èro
et noste gahus de't Cledatch !
-" Yè, qu'ès tu? ça-u didec et minet estounatch,
james n'aurio pensatch que, dab es gouels que porto,
un gahus coumo tu poudio troumpa-s de porto !
Quin as hèt per decha-t gaha ?
Abants, que t'y bedios mès cla!"
- "Tio!" ça hec et gahus dab io figuro tristo...
"Bièn attrapatch que so!....Mès n'èi cap que ma bisto
aje feblitch!... Tout simploment,
qu'èro 'quero 'r'auto semmano,
et se de Nadau, justoment-
que cassauo parrats en truatch de Lamano
quan tout d'un cop, mascatch pe't cla de lio,
dessus que-m cajec un babó !
açi que so, dempus...Mès çò que mès me peno,
mès que nou pouder boula,
qu'ei, cado net, et tros arrantse de coudeno,
que-m dan es tos patrous en guiso de soupa !
Encaro ! se-m boulion pourta
dios mirgalhotos a'ra plaço,
de ma presoun, dilhèu, que m'acoumoudario !
Mès ! Io mirgo ! qui la-m dario?"
jou madech! dits et gat...e que part ara casso
auta lèu d'arretour, entout arrossega
et mès bètch arratas qu'auio poudutch trouba...
"Pren-le! que le-t deuio!" ça hec en tout arride
noste minet. "Atau qu'èm quittis de't Cledatch!
Mès, se nou m'en auios cassatch
(quan te panè per entsi dide
aqueth soupa que t'haio do
aro bedes, que't tournario
ets arrats qu'alabets nou-m dechères aucide!

Arres nou deu arrefusa
un cop de man, mèmo se'n cósto
Un tau, qu'à caso sio dechèrem pantecha,
james nou bous ajudara
quand sudaram à caso nósto
De't chounts dinco't cap de'ra costo
qui sap ço que potch arriba?




Ah, e ja qu'èm lo 17 de junh ; per fin, la version d'es Corbilhuèrs!!!! La podetz descargar per itune. 0.9 euros lo trocet, o 9 euros l'àlbum. Lo CD qu'ei enqüèra a la venta, urosament, se non , non trobaretz pas l'imne penjat aquiu, n'ac èi pas podut hèr dab i-tune. Tà crompà'u, que'vs cau clicar acitau.

Ni farine, ni harina, ni farinha, ni farina, qu'ei haria ena lengua nòsta!
Hilhs de Gasconha, pro de vergonha!
La Banèra, ja l'avem! Era lengua, la volem!