E ja qu'èm en temporada de carnaval, lo programa deu carnaval biarnés qu'ei aquiu. Lo site web que vau la visita. I trobaratz adreças, fòtos, cantas de carnaval en gascon...Lo carnaval biarnés, aquò's passa a Pau, a Auloron e a Hecho en Aragon. No'vs manquetz pas la fòtos deu site d'Auloron.
Las Calandretas, escòlas d'immersion en lenga occitana, que coneishen un succès creishent qui hè plaser. E, paradoxaument, que son victimas deu lor succès, en tot cas a Pau. Qu'èi recebut aqueth messatge de la federacion bearnesa de las Calandretas. S'ètz dens la region de Pau, o si podetz anà'i, n'esitetz pas, qu'an besonh de tots nosautes. Aquí, qu'avetz lo lor messatge:
Seteme de 2008 : Pas mei de locaus tau Collègi Calandreta !
Que hè 3 ans que lo Collègi Calandreta a ubèrt las soas pòrtas e en seteme de 2008, ne i averà pas mei nat locau pro gran tà arcuelhèr lo trentenat de mainats qui son escolarizats dens aqueste establiment.
Dinc au dia de uei, lo collègi que logava ua maisoeta de quate pèças, au 13 arrua Léonard Constant, a Pau. Aquestes locaus, au dia de uei que son tròp petits e non permetan pas l’arcuèlh deus collegians de la 6au a la 3au.
Las discussions dab los diferents representants de las collectivitats, n'an tostemps pas permetut de trobar locaus com cau. La màger part deus interlocutors que son favorables au projècte mes n’an pas concretizat nada solucion tà poder auherir un lòc d’ensenhament coërent de cap aus besonhs.
La tresau Calandreta de l’aglomeracion : la responsa a la hrèita qui'ns demandan ! Despuish la creacion de la purmèra Calandreta a Pau, que i a 28 ans, los efectius n’an pas deishat de pravar e que son per tròp conhits, si volem estar com cau dab la qualitat d’ensenhament qui defendem. Dab l’escòla de Lescar, qui ei la dusau Calandreta de l’aglomeracion, ne podem pas respóner a totas las demandas d’escolarizacion. Dens un periòd quan las politicas lingüisticas en favor de l’occitan e's hican en plaça, que devem estar en mesura de perpausar un ensenhament immersiu en occitan a mei de familhas.
Aquestes dus projèctes ne poden anar dinc au cap shens lo sostien de las collectivitats territoriaus.
A la manifestacion deu dissabte 9 de heurèr, que demandan : lo sostien d’un maximum de personas tà ns'ajudar a trobar d’urgéncia locaus tau collègi Calandreta, a la rentrada de 2008. La presa en compte de la construccion de locaus Calandreta, sus l’aglomeracion paulina qui permetan l’arcuelh d’ua tresau Calandreta, deu collègi e d’un Centre de Lesers Associat a l’Escòla.
Au parat d’aqueste manifestacion que serà balhat a l’ensemble deus elegits e candidats a las eleccions presents, publicament, un dossièr relatiu ad aquestes projèctes.
Que v'invitam a portar simbolicament la vòsta pèira a l’edifica.
Que v'esperam tots dab un carton deus bèths tà bastir dab nosautes lo collègi Calandreta, lo dissabte 9 de heurèr, a 11h, a la plaça Clémenceau.
Qu'ei mei qu' important d’estar hèra numerós aqueth dia, entà aficar qu’èm tostemps presents tà sostiéner la lenga e las iniciativas en favor d’aquesta.
Amics, ja és temps de decidir de què anirem disfressats al carnaval de Mont-roig. Per la meva part, ja tinc dos vestits. L'u serà si fa sol i l'altre si neva. Si plou, no en necessito cap, que no hi vaig.
Si fa sol (o més aviat lluna), aniré vestit d'un abric llarg de pols d'estrella.
Si neva, em podré transformar en escorredor intergalàctic, molt útil per netejar tota la merda que ens fan polítics per tot el planeta, sense parlar de les projeccions més enllà.
La cançó del dia: shukar romni (gitana formosa, trad. rom)
So kheres athe Romale ? khedav phabaï shukar nane Loli phabaï te snishanavav, hop, hop ,hop... Ekh pash tuke, ekh pash manghe, hop hop hop Phabaï loli kidiniom Aï me romniake dinion Hali a ekh phabaï loli, hop, hop, hop... Aï kerdras ekh tchaïori, hop, hop, hop Ko foro ame kana jassa, Le gratoren te tinassa Me khelassa, me khelassa, hop, hop, hop E fravitsa kashte piassa, hop, hop, hop Le grastore te tinel Aven Roma te dokhel Me khelassa, me khelassa, hop, hop hop E fravitsa kashte piassa, hop, hop, hop
Què estàs fent aquí, rom? M'agafo una poma, carinyo Una poma que tallo pel mig la meitat per tu i l'altra per mi
Vaig collir una altra poma vermella Vaig donar-la a la meva dona Amb ella vaig menjar la poma vermella Lolli hop, hop, hop I ella va donar-me una filla Hop, hop, hop! Llavors vaig anar a la fira vaig comprar-hi un cavall. A més vam ballar I vam beure molt hop, hop, hop Els altres roms van venir per veure el cavall que vaig comprar Llavors vam ballar encara I vam beure encara més
E òc! Qu'ei la sason deus memes ! Aqueth m'ei arribat de Mon, s'ageish deu meme de la video plasenta. Que vse'n prepausi duas. L'ua, l'ei panada a una brisa de amor. La video que ns'ensenha la diferéncia de comportament respècte au tribalh lo divendres (divés) e lo diluns :
L'auta, lingüisticament un pauc mes complicada, que l'ei raubada a ieumaitot. Lo parlar qu'ei de nòrd-occitan de Cruesa. Dejà, arren que d'escotar la lenga, que'm hè arríder (sauv vòste arrespècte, amics deu nòrd!). Doncas, Guston e lo chaçador / Guston e lo cacaire / Guston i el caçador. Tà resumir: que'ns conta com lo praube Guston , "un gars qui n'a pas de chance" èra a pishar dens lo bosc (detalhs de la tecnica de la pisharrada qui deisha l'aparelh ben expausat) quan e arribè un cacaire qui èra après quauques merlos. Lo paure guston que's pren un detzenat de ploms dens la part mes expausada e masculina de la soa anatomia. Doncas se'n va "chas lo medecin" (en çò deu mètge) qui l'examina e constata que n'i a pas mes ploms -"son tornats sortir de l'aute co(s)ta(t)". Ueit jorns après, lo Guston que se'n torna "chas lo medecin" tà se plànher que los traucs (horats) e son pas cicatrizats e que, cada còp que pisha, aquò que't sòrt per tots los costats e que se'n fot pertot. Lo mètge qu'a ua solucion : li ditz d'anar véder lo cabretaire (lo bohaire locau /el gaiter local) tà que li ensenhe quin (com) se tapar los horats dab lo dit.
Passi lo meme au Jan-Pèire tà hèr-li un apracticament, ja qu'a començat dab lo prumèr meme, a la Mela, tà consolar-la, pr'amor que non podem pas passar ua nueit de holia sexuau amassa, e au Yuji pr'amor que lo Brasiu, b'ei hèra luenh e que son las vacanças d'estiu acerà : los benurats !!!, e a qui lo volha hèr.
Fa alguns dies, o potser setmanes :)), vaig prometre a la Sílvia que faré el meme que segueix. Doncs aquí el teniu.
1 . Quant de temps portes com a blocaire? El meu primer missatge data del 4 del mai de 2007, fa un poc menys de 9 mesos, el temps necessari per donar un meme a llum.
2. Com vas saber l'existència dels blogs? Vaig adonar-me de la possibilitat de bloguejar gràcies al paper de contrapoder polític que joguen alguns blogaires, del qual els mitjans clàssics de comunicació - molt particularment els diaris, que jo no miro la TV -es van fer ressó. Va ser la manifestació de Besers « anem, òc, per la lenga occitana », a la qual no vaig poder participar, l'esdeveniment que va decidir-me de començar un blog en llengua gascona que és occitana també .
5. Alguns autors que et generin especial simpatia. Els autors que no em generen especial simpatia, no els llegeixo. Doncs la resposta 3 val també per aquesta.
6. Amb quins 5 blocaires aniries de marxa? Per una passejada a la platja només, la Sílvia amb els seus dos companys tetràpodes i tetràpotes. És que, a la Sílvia, no li agraden les marxes forçades. Doncs per les marxes més llargues : la Mela, en Jan-Pèire, l’ l’Embolígol, el Tam-Tam, la Roser zelada, la Joana lluminosa, l’Eduard del septentrional de transició amb la Lucila, la Cinzia de l’Alguer alias Lliri blanc, la dona del magnòlia , la Violette Moulin, el Mon , Té la mà i d'altres, per què no…Fa més que cinc, ja ho sé. Us proposo una marxa a la reserva de Cap de Creus, sota la direcció (es nota que solc escoltar Catalunya Música) d'en Ponç Feliu, ornitòleg de la reserva i regidor del medi ambient a l'ajuntament de Girona.
7. Amb quins 3 blocaires passaries una nit de bogeria sexual? Mira, de bogeria, ja en sé prou, no necessito afegir-hi la sexual. Doncs, amb cap blogaire. Quant a les blogaires, no he rebut cap invitació encara, doncs no em passa cap ànsia.
8. T'has enamorat mai d'algun blocaire? No. Els blogaires no son fets per enamorar-se d’ells. Les blogaires tampoc.
9. Estàs satisfet amb el teu bloc? A vegades sí, però rarament. I tant de bo ! Perquè l’insatisfacció és el motor del progrès.
10. Escull entre 3 i 5 blocaires per a què facin aquest meme. La Mela, l’Eduard, la dona del Magnòlia i qualsevol que el vulgui fer.
I per a vosaltres que no enteneu res del català, heus aquí la cançoneta del dia:
Quan lo musicaire canadian Josh Dolgin, alias DJ so called, e va organizar un estagi internacionau de musica e dança yiddish en Ukraïna, au mes de mai passat, qu'anè tot naturaument cercar la professora de dança... en Occitània. La nosta Hélène Domergue, de Nimes, qu'ei LA grana especialista de las danças tradicionaus deu yiddishland. La vedem aquí, durant l'estagi, se hicant a cantar de manièra totaument improvisada. La van arrejúnher quauqu'uns peu miei deus grans de la musica klezmer com David Krakauer, Michael Alpert e tots los autes...L'acordeonista qu'ei DJ so called eth medish. Non sap pas tròp parlar yiddish, e lo violonista Michael Alpert, qui parla hèra plan la lenga, lo corregeish... La canta qu'ei un tradicionau yiddish plan coneishut: Sha, Shtil (Sho, quiet)
Sha shtil, makh nit keyn gerider, Der rebe geyt shoyn tantsn vider. Sha shtil, makh nit keyn gevald, Der rebe geyt shoyn tantsn bald. Un az der rebe tantst, Tantsn dokh di vent, Lomir ale plyeskn mit di hent!
Arrepic: Un az der rebe tantst, Tantst dokh mit der tish, Lomir ale tupn mit di fis!
Sho ! shut! N'hasquatz pas nat bruit Lo rabí va dançar enqüèra ! Sho! Shut! N'hasquatz pas nat horvari Lo rabí que's hica a dançar! E quan lo rabí e dança, las parets que dançan tanben ! Marquem lo ritme dab las mans !
E quan lo rabí e dança, tanben la taula que dança Marquem lo ritme dab los pès !
Xut, mutis ! No feu cap soroll El rabí es posa a dansar encara Xut ! Mutis ! Estigueu-vos quiets, El rabí es posa a dansar ! I quan el rabí dansa Les parets dansen també Marquem el ritme amb les mans
I quan el rabí dansa La taula dansa també Marquem el ritme amb els peus
Aquí, Hélène que hè dançar un bulgar, heretat deu gran e regretat clarinetaire Dave Tarras. Lo bulgar qu'ei au yiddish çò qui la sardana ei au catalan. Los klezmorim (musicaires) que son de Nava York e que son dirigits peu clarinetaire Aaron Kontorovich. Be son deus bons !
Ua seguida de "Freilekhs" (Freilekh: literaument gaujós )
Lo cantaire Arkady Gendler qu'ei de Zaporozhie, Ucraïnia. Qu'ei un deus darrèrs cantaires deu Yiddishland istoric qui i sia enqüèra viu...Aquí que canta "Mayn Ershter Vals" (la mea prumèra valsa / el meu primer vals). La musica qu'ei ua valsa tradicionau russa e las letras que son deu poeta yiddish Chaim Tawber Banner. A maugrat deus sons 84 ans, que pòt enqüèra dançar, l'Arkady! E dab l' Hélène, no's priva pas de hèr quauques pas. Aquesta video m'esmau fòrça...Qué nse'n demorarà de la cultura yiddish quan los ancians n'i seran pas mes?
Mayn ershte groyse freyd Di krishtolene likht fun dem zal, Dayn ershte lange kleyd Ongeton hostu tsum ershtn bal Eyn shneynkeyt yene nakht Vel ikh shoyn nisht fargesn keyn mol Ikh gedenkt dos haynt, host arosgeshaynt In dem zal shendelir fun krishtol
Lo men prumèr gran gòi: La lutz cristalina de la sala, La toa prumèra rauba longa que t'as hicada peu prumèr bal Ua nuèit meravilhosa de qui no'm desbrombarèi pas jamès Adara que'm brembi quin e brilhava dens la sala lo candelèr de cristau...
El meu primer gran goig La llum cristal.lina de la sala El teu primer vestit de mudar Que et vas posar pel teu primer ball Una nit meravellosa Que mai oblidaré Ara em recordo com brillava A la sala el candeler de cristall...
E tà acabar, Kapelye que ns'interpreta un bulgar : der Shtiler bulgar,(lo bulgar mes tranquille), seguit d'un aire: shpil es nokh a mol ("jòga-lo enqüèra un còp"), los dus que son de l'aute gran e regretat clarinetaire yiddish Naftule Brandwein :
Que'm soi crompat lo diccionari Japonés-Occitan. S'apren tot plen de causas en un diccionari...
En occitan,
ua hrièsta que's ditz una finèstra, un joen, qu'ei un jove ua coroa, una corona gahar, qu'ei agafar lo bohet qu'ei lo buf e arred, freg o fred ua es.hlama qu'ei una flama vàder qu'ei devenir cauhar: caufar o calfar l'in.hèrn qu'ei l'infèrn aucupar qu'ei ocupar l'aunor qu'ei l'onor e ua dauna, una dòna que seré que hè: seriá e cantaram, cantarem un bohon que's ditz una talpa un harri, un grapaud, un gahus, un chòt, e un gave ? No's ditz pas ! E a jo, praubet, que'm gaha l'arrauger : haria qu'ei çò qui volem lhéger, n'ei pas ni farine ni farina ! Finaument, que'm demandi : deus Gascons o deus Catalans quaus e son los mes Occitans ?
La lenga nosta qu'a l'accent deus gaves, qu'ei autiva com los nostes malhs, que flaireja au pinhadar e que hè arressoar la canta de la mar grana suu sablar ! Òc, la lenga nosta qu'ei la gascona e non volem remplaçar-la, vivant! per nada auta per bèra que sia acera! .
._________________________
Enqüèra que non cau pas con.hóner la lenga gascona dab las duas autas lengas soretas, jo que'm las aimi a las tres; pas sonque la gascona, mès l'occitana non-gascona com la catalana.
E garia que's ditz galina en occitan deu Lengadòc e gallina en catalan.
Ah! Ross Daly ! Un druida passat a l'Orient !!! Un gran deus grans !!! La cançon deu dia, "Afou Heis Allon Sti Kardia " que ns'ei interpretada per Ross Daly e lo son grop Labyrinth.
Ross Daly qu'ei un Irlandés qui viu en Creta. Que s'a hèit mes cretenc que los Cretencs medishs. E qu'ei considerat com lo gran mèste deu laüt-lira (o simplament lyra), un instrument tipic d'aquera iscla. Kelly Thoma que neishó a Creta. Era tanben que toca la lyra de Creta e qu'avó Ross coma professor.
A la pagina web de l'excellent grop valencian l'ham de foc, que trobaratz extrèits de concèrts que dèn juntament dab Ross Daly e Kelly Thoma. Per exemple :
Évgike o Ílios (R. Daly)
Husseini Azeri (trad. azerí)
Un u valencian, seguit per Thalassa mavri, ua composicion de Ross Daly
Entà dà'vs ua idèa mes precisa de l'art de Ross Daly e de çò qu'ei lo llaüt-lira de Creta, aquí qu'avetz 4 autas videonetas protagonizant l'artista e lo son grop Labyrinth, en companhia de quauques convidats...
Dab la flaütista australiana Racheal Cogan, que los vedem interpretant ua seguida d'aires de composicion de Ross Daly e tradicionaus cretencs durant ua emission a la TV grèga ET3 :
Lou Gascoû qu'a talén qu'ey û òmi doutat ; L'Ouccitâ qu'a talén qu'ey sounqu'û ahamat
Lo Gascon qu'a talent qu'ei un òme dotat ; L'Occitan qu'a talent qu'ei sonqu'un ahamat
(anonime deu Joan deu Peiroton)
gascon / català aver talent / tenir talent sonque / sols, només ahamat, ahamiat / afamat, per extenció aganit
En occità no-gascó, aver talent = tenir gana
Bon! La vertat : ja sabetz que jo los aimi a los Occitans (ua votz au hons de la sala: pas autant com a las Occitanas !!!) . Anem ! Ara, tà'm hèr perdonar, que segueish ua romanceta en lenga nosta ;)), tirada deu CD titolat Plaisir d'amour, chansons & romances de la France d'autrefois, de l'excellent Vincent Dumestre e sa formacion Le Poème Harmonique...Qui vòu audir cançon ?
Alavetz, qui vòu audir cançon, adara? Ua cançoneta navèra, segur, la d'un joen gojat, e d'ua damisèla tanben. E vòs ?
Que disen qu'an hèit sèt ans l'amor, sèt ans a l'esconuda, mès, au cap de sèt ans, lo galant que s'ei maridat.
Au casau deu son pair, que i a bruishons d'ortigas, e que n'a hèit un flocalh e que l'a dat a sa 'miga.
" - Aquò qu'ei entà vos, qu'ei tà la despartida, canta rossinholet, a ua auta que vos, lo men pair que'm marida
- La qui vatz esposar be n'ei donc tan beròja? - Pas tan beròja, non, mès era qu'ei plan rica !
- E deishatz la beutat tàd aver las pistòlas ? - Amiga, en v'ac pregar, e seguiratz la nòça ?
- Amiga, s'i vienetz, vienetz-i plan vestida. " Lavetz la damisèla qu'a hèit talhar tres raubas.
L'ua de satin blanc, l'auta de satin ròse E l'auta en teishut d'aur, tà plan marcar qu'ei nòbla.
Deu mei luenh qu'òm la ved " Güeratz, Güeratz, la nòvia ! - la nòvia ne soi pas, que soi l'abandonada. "
Lo galant la saluda e que pren sa man blanca que l'emmia entà har un petit torn de dança.
Tanlèu lo purmèr torn, la bèra que cad mòrta. Perqué morir, amiga, e morir de la sòrta?
Si moritz per m'amor, jo mòri per la vòsta." Que pren lo son cotèth, que'u se planta en la còsta.
E lo monde que disen : "B'ei donc trista la nòça, tè, vivant ! Ah, los praubes mainats ! Adara son mòrts d'amorosia !
Aquiu, qu'avetz ua pèça d'antologia alsaciana...qui'm hè arríder ! Dètz ans passats a Estrasborg, aquò'vs marca son òme...S'ageish d'ua cançon pro vielha deu gran Roger Siffert, represa peu grop Bredelers.
Mini mini Mama het a Bombomstand, A Bombomstand, a Bombomstand. Mine mine Papa het a kochleffel in d’r Hand Un schlaujt mine Mama uff d’r Bombomstand. Un I wett, un I wett, un I wett met dir, In Strossburi gett’s ke Jumpfra meh (bis). Bawela Bawela jetzt gett’s los !
S’Marigel kommt ge fahre Mit sine krumme Wade Zim zam zum, in a Latte Zün a nie Un direkt mit d’r Fratz in a Mischthüfa nie.
----------------------------
La mea mair qu'a un estand de bonbons ( compréner: un culàs plan beròi) un estand de bonbons, un estand de bonbons, Lo men pair que s'a ua culhera de husta dens la man E que truca la mea mair sus l'estand de bonbons E que jògui, e que jògui e que jògui dab tu Qu'a Estrasborg no n'i a pas mei puncèlas Nèns, nèns, ara fotem lo camp !
La Marieta qu'arriba lèu dab los sons esclopasses zim zam zom en arren de temps E dab lo cap dirècte dens los hems
________________________________________ Vet aquí la versió catalana d'aquesta obra mestra, molt fineta, de la Cultura alsaciana i universal :
La meva mare té un estand de caramels (comprendre: un cul ben guapo ) un estand de caramels, un estand de caramels El meu pare té una cullera de fusta a la mà I copeja la meva mare sobre l'estand de caramels I jo aposto, aposto, aposto amb tu que a Estrasborg no s'hi queden més donzelles Nens, nens, ara fotem el camp! La Marieta està arribant de pressa amb els seus esclopassos zim zam zum en res de temps I amb el cap directe a dins dels fems
Aran, Coseran e Comenge, Quate Vaths, Bearn e Bigòrra ! Montanhas deth país men, Quants de còps saunegèi deth temps deth bocardon E der' immortèla, E dera volada deths vutres ath bèth som deth còth ! Mès ara qu'ei vienut eth gran escanaire. Dera 'spelunga der'Encantada no'n demora sonque unh' aclapada. Ath mitan d'un clòt d'amarum, eth alet que's mòr e s'amudeish era canta.
PS Aran, Coserà i Comenge, Quatre Valls, Bearn i Bigorra ! Muntanyes del país meu, Quants de cops vaig somiar del temps de la cabra dels monts i de la flor de neu, i de la volada dels voltors allà, a dalt del coll ! Però ara ha vingut el gran rapinyador. De l’espluga de l’ Encantada sols queda un munt de pedres. Al mig d'un clot d'amargor, s’està morint el buf i el cant es fa silenci.
A Geispolsheim-Gara que i a gojatas qui s'apèran Florença, mentre qu'a Florença n'i a pas nada gojata qui s'apèra Geispolsheim-Gara.
Aquò èra tà v'introdusir la cançon deu dia "Florença e Joan", per Nadau, lo grop mes bon deu mond (a despart de U2).
Era s’a hèit l’erbeta, Au prat en verdejant. Eth que s’a hèit dalhaire, L’a avuda en dalhant.
Que son dus sus la via, I a Florença e i a Joan, E que volan tot dia Sus un gran chivau blanc, Mès que cau que v’ac disi, Jo qui èi tres mila ans, Que Joan aima Florença, E Florença aima Joan.
Era s’a hèit la lèbe, D’aceth bòsc qui ei tant gran. Eth que s’a hèit caçaire, L’a avuda en caçant.
Era s’a hèit istoèra, Hens un líbe d’enfant. Eth que s’a hèit contaire, L’a avuda en contant.
Era s’a hèit l’estela, Au bèth som deu lugran, Eth que s’a hèit talòssa, L’a avuda en l’espiant.
--------
Uei, com e soi de fòrça bona umor, la cançon deu dia, que la v'èi arrevirada en catalan (gasconejaire).
Florença i Joan
Ella s'ha fet l'herbeta Al prat en verdejant. Ell s'ha fet dallaire, L'ha aconseguit en dallant
Que són dos a la via Hi ha Florença i hi ha Joan, I que volen cada dia Sobre un gran cavall blanc Però cal que us ho digui, jo qui tinc tres mil anys, Que Joan estima Florença I Florença estima Joan
Ella s'ha fet la llebre d'aquell bosc que és tan gran Ell s'ha fet caçaire (caçador) L'ha aconseguit en caçant
Ella s'ha fet historia a un llibre per a nens Ell s'ha fet contista L'ha aconseguit en contant
Ella s'ha fet estrella a dalt de l'estel del matí El s'ha fet cuc de terra, L'ha aconseguit en mirant-la.
D'aquest fet, les é, è van prendre també una obertura mitjana, de manera que si un rossellonès diu "En Pere menja una pera" és impossible de saber qui es menja l'altre.
Pere Verdaguer Diccionari del Rossellonès Edicions 62, Barcelona
Pr'amor a Tornafuèlha que i a lo gencèr cinèma de tot lo planeta. No'n coneishi pas nat aute semblant. N'a pas arren a véder dab un multiplex ... En prumèr, qu'ei dens un ostau vielh. E que i a sonque quate salas. E puish que i a un salon dab ua cheminèia... E'n coneishetz fòrças autes, de cinèma, qui an un salon dab ua cheminèia ???
e a Tornafuèlha los quites gats qu'an lo dret d'anar tau cinè...
E puish que i a un restaurant-bar on e's pòt restaurà's mès pas barar (per la dança, en realitat, sabi pas tròp, n'èi pas jamès agut l'escacença d'ac demandar).
E lo film, b'èra bon? Ben, non sabi pas tròp, que'm soi adromit... Los sètis que i son tròp confortables a l'Utopia de Tornafuèlha !!!!
Quan e'm maridèi, bèth temps a, n'esposèi pas sonque ua hemna, mès tanben ua cultura tota: la deu yiddishland. Lo yiddish qu'ei la lenga deu brèç de la Peirotona.
Per escaç, que trobèi sus l'internet ua cançoneta de mainat, interpretada per l'American d'origina russa Theodore Bikel. Que'm brembi enqüèra deu vinyl de Bikel on e's trobava aquesta cançon. Data pas de gèr ! Qu'estó editat en las annadas 1960. Qu'estó reeditat en CD mès l'àlbum qu'ei exaurit au dia de uei. Aquò m'a dat gana de botar-la en linha e de vse'n aufrir més de cançons, af yidish, en yiddish!
Yosel der Klezmer (Yossel lo Musician)
Quan Yosel lo musician e joga dab gòi, Que's hicam tots a dançar com hòus òm s'arregaudeish, òm sauta, òm dança, òm canta aydididay diday dam. ay yadidam yadidam ay! ayayay didida dididam (sonque l'arrevirada d'aquestas tres darrèras linhas ei garantizada confòrme ;))...
Lo son companh joga de la flahuta e l'aute barra la marcha dab sa caisha Mès quan Yosel e's bota a tocar lo violon Que's hican tots a dançar com hòus!
Di Grine Kuzine (La cosia "verda" qu'ei a díser joena), interpretat per la Francesa Michèle Tauber. Un classic deu teatre yiddish american (notaratz l'accent american au miei de la cançon) qui conta coma la cosia joena e plan beroina, tot juste arribada d'Europa, ac troba tot magnific au país de l'oncle Sam e puish a mesura que lo temps e passa, que's vad mes vielha e mens beròia, non tròba pas mes lo país tan magnific.
Ua cosia beroia m'ei arribada a casa, plan beroina, las gautas com d'oranjas rojas, los pès prèstis tà dançar...
Di Mame is gegangen in markt arayn, La mair que se'n anè tau mercat. En las annadas 80, lo grop nau-iorqués Kapelye que transformè aquesta canta yiddish en un classic deu repertòri klezmer. La mair que se'n anè tau mercat, que me'n a tornat amiar ua gojata d'origina polonesa...Ah quina gojata mei beròia e fina, d'uelhs negres yiddish...
La brusselesa Myriam Fuks que pronóncia lo yiddish a la polonesa e non pas segon lo nòrma deu yiddish unificat, ço qui hè aquera cantaira populara a casa deus Peirotons (los pairs de la Peirotona que huejón la Polònia a la debuta de la darrèra guerra). La lenga yiddish normativizada que combina basicament la gramatica deu yiddish polonés dab la manièra de prononciar deu yiddish lituanés. Las diferéncias de prononciacion que son granas enter las varietats. Per exemple, la diftong ey (com la dens lo rei, la lei) de l'estandard qu'ei prononciada en yiddish polonés ay o quitament a: drey/dra (dus) , las vocaus o e u (ó) de l'estandard que son prononciadas respectivament u (ó) e i en yiddish polonés eca.
Di yidishe Khasene (lo maridatge judiu) :
Que segueish ua cançon en yiddish romanés: Basarabie. Bessaràbia qu'èra lo nom antic de la Moldàvia, l'aute estat on e's parla lo romanés. Que s'ageish d'un cant de nostàlgia, un cant d'amor a la soa Moldàvia nativa escrita per un emigrant en America. La cançon qu'ei interpretada peu grop nau-iorqués Brave Old World, aquí acompanhat peu violonista israelian Yitzhak Perlman: ah Bessaràbia bèra, no'm pòdi pas desbrombar de tu...
Bon, que cau plan acabar a un moment. Non sèi pas si a vosautes aqueth post vs'a agradat, en tot cas jo que m'èi hèit plaser!!!
Yasmin Levy qu’ei israeliana, d’ua familha judeo-espanhòla de Jerusalem, descendents de judius expulsats d’Espanha en 1492. Son pair, Yitzhak (Isaac) Levy, èra un etnomusicològue coneishut qui realizè un tribalh remarcable de collectage de cants e romanças tradicionaus judeo-espanhòus. Yasmin, enqüèra que perdó son pair a l’atge d’un an e miei, qu'a eretat d'eth la passion tà la soa cultura pròpia e que s’ei especializada coma cantaira dens lo repertòri tradicionau judeo-espanhòu. Qu'a tanben compausat cançons (letras e musica) directament en espanhòu "vertadèr".
Una ora (trad. judeo-espanhòu)
Una ora en la ventana , ora i media al balkon, La kulevra de tu ermana ah! no mos desha, ah ! no mos desha azer el amor.
Yo la kero, tu la keres ya mos vamos a matar ! Ven, djugaremos a los dados el ke la gana, el ke la gana su mazal
Ke komio la tu mama enpreniada de ti ? Te kito morena i dulse, amasada amasada kon la miel
A la mar yo me vo echar, un peshkado vo paniar. Siete novias vo kitar Ah ! Yo a ti, yo a ti Me vo tomar
_______________________ Ua ora a la frinèsta, òra i miei au balcon, la toa sèrp de sòr ah, no’ns deisha, ah no’ns deisha hèr l’amor
Jo que l’aimi, tu que l’aimas Ja’ns vam aucíder, Ça-i, jogaram aus dats Lo qui la ganhe, lo qui la ganhe, la soa sòrta (la seva sort)
Qué’s minjè la toa mair Emprenhada de tu? Que’t hasó moreta e dolça, Encaperada (banyada) Encaperada de mèu
A la mar jo que’m vau getar Un peish que'm vau gahar (agafar) Sèt nòvias vau quitar Ah, jo a tu, a tu que't vau préner.
___________________
Mano suave (musica: tradicionau bedoïn letras: Zalman Shnior) :
Ay, mano suave tenía A tocarla, nadie se atrevía Ay, madre, a tocarla nadie se atrevía Su alma le entregó Su corazón entero
Kulli misa wu-kulli fi-lail Tihdi-l-ubal fi-zzullail Mahabbit albaha iddathalu Min kulli albaha akhlasit lu Ay! yamma
Ah, man doça qu'avèva tocar-la arrés non gausava Ay, mair, tocar-la arrés non gausava La soa amna li balhè Lo son còr tot sancèr ----------------------- Irme kero (trad. judeo-espanhòu)
Irme kero, madre, a Yerushalayim Komer de sus frutos, bever de sus aguas
En El me arrimo yo I en El me afalago yo I en El Senior de todo el mundo
I el Bet Amikdash lo veo d'enfrente A mi me parese la luna kresiente, I lo estan fraguando kon piedras presiozas I lo estan lavorando kon piedras presiozas
------
Anar-me'n que voi, mair, tà Jerusalem Minjar de sons fruits e béver de sas aigas En Eth jo que m'empari e en Eth jo que m'acessi en lo Senhor deu mond tot
E lo Temple que lo vedi de cara A jo que'm sembla la lua creishenta E que son a l'adornar dab pèiras preciosas E que son a lo tribalhar dab pèiras preciosas
______________________________ Lo son darrèr CD, titolat "Mano Suave" , que compren 6 cançons tradicionaus judeo-espanhòlas, ua cançon tradicionau bedoïna cantada en arabe e en espanhòu, tres cançons de composicion pròpia en espanhòu, un psaume en ebrèu sus ua musica de era medisha e ...ua suspresa. Escotatz.
Vieni d'arrecéber aqueth mèl d' en Francesc Guiraud, president deus "cadres" catalans de Tolosa:
Cadres Catalans Toulouse à oc Autres options 16:43 (il y a 4 heures) Teniu diputats també en Occitània !? Apa !! Amistats Catalanes Francesc
-------- Message original -------- Sujet: ho sabies? Date: Fri, 11 Jan 2008 15:54:43 +0100 De: Hervé Pi Albertí Pour :: F Guiraud
Dimecres vinent un diputat UMP presentarà un projecte d'esmena a la Constitution française, aquest canvi de l'article 53 de la sacrosanta constitució podria permetre a l'estat francès de firmar la Carta de les llengües minoritzades. Per mor que aquest canvi esdevingui realitat cal que els diputats sigui presents i favorables. Sobre l'exemple del que ha fet Arrels he fet una carta als diputats. Podríeu també copiar i enviar als parlamentaris la mateixa carta o una carta similar. Hervé
Hem rebut la informació que el senyor Marc Le FUR diputat UMP de les "Côtes d'Armor" defensaria en el marc del debat parlamentari del dimecres 16 de gener de 2007 un projecte de llei concernint el reconeixement de les llengües dites regionals dins la Constitution. Se podria tractar d'un gir històric si fos adoptat. Sabem l'interès que porteu al nostre patrimoni cultural. Vos seríem agraïts de posar totes les vostres forces, usar tots els mitjans al vostre abast per a fer realitat aquest projecte.
La carrèra joutx-aigues n'a pas arren a véder dab un submersible. Situada en plen barri judiu medievau (vadut uei lo dia lo "barri dels Carmes") que devèva miar tau centre comunitari dab lo son micvé (banh rituau judiu). La carrèra s'anomenava carrèra judeis aquis a la debuta deu sègle XII, sia la carrèra "de cap a las aigas judivas". La comuna que'ns sugereish josaica > josaiga> jos-aiga > joutx-aigues, josaica estant la fòrma lengadociana regulara deu mot normatiu judaica. Totun, que'm sembla hèra mes probabla la sequéncia judeis aquis > josaigas > jos-aigas >joutx-aigues.
Sant Antòni del T... Qué vòu díser aquera T? (Notaratz la fauta d'ortografia sus la plaqua, ua de mes...).
L'explicacion, l'avem un pauc mes luenh
A Tolosa, qu'avem ua carrèra de Caminada e ua carrèra Carrèra, mès n'avem pas nada caminada de Carrèra.
A vegadas, la comuna non sap pas tròp quin escríver los noms occitans. Dab Arquièr, nat problèma.
Mès à còps, que hè estranh. Fontvièlha, per exemple, que s'a ganhat sonque ua T e arren mes (aufèrta per l'Antòni, la T, probable)
Demorar trop longtemps en plen canhard que pòt miar a transformacions de las malastrugas: aquiu, en Canhard qu'ei estat transformat en ... guit (ànec)...
E l'Espinassa? Eh ben, au mens, que s'a ganhat galons...Totun, lo nom n'a pas cambiat, Espinasse que s'ei demorat.
M'imagini lo dialògue: - "E ont demòras, tu ? - Demòri al 5 de la Carrièra del Coronèl Pèire-Maria Espinassa 1875"
Lo tube vielh deu soletin Niko Etxart en la lenga deus davancèrs, Euskal rock'n rollin...ve'n brembatz? Remonta a las annadas 1980 (1979, mes exactament) ! Aquí, que l'avetz, revisitat per Triki Traka dens l'àlbum Euskal Rock Unplugged, editat per Agorila plan segur. Que'm hè tostemps arríder lo "coco de Boaaaaa". S'i creirem. Zü eta ni biak goxoki dantzan rock&rollin ! Anueit, anem dab tots los amics festejar tots amassa, e ns' arretrobam tots au "Coucou des bois", tu e jo, nosautes dus, qu'avem gana de dançar rock&rollin'...Aquí, qu'avetz lo rock'n rollin' deu Bascoat !
La cançon de Lluís Llach adaptada en gascon per Gilabèrt Narioo
Lo vielh Siset que'm parlava De d'òra au ras deu portau Dab lo sorelh qu'esperavam Catavas suu caminau Siset, e vedes l'estaca ? A tots que ns'i an ligats Si arrens non nse'n destaca Quin poderam caminar ?
Si tiram tots que caderà ! Guaire de temps pòt pas durar Segur que tomba, tomba, tomba, Plan croishida qu'ei dejà Si tiri hòrt, jo, per ençà Si tiras hòrt, tu, per delà Segur que tomba, tomba, tomba, Que nse'm poiram desliurar
Totun i a pro de temps ara Que ns'escarronham las mans Si la fòrça e'ns deisha càder Pareish mei grana qu'abans De tot segur qu'ei poirida Totun, Siset, pèsa tant ! A còps que'm pèrdi l'ahida, Vè torna'm díser ton cant !
Lo vielh Siset que se'm cara Mau vent se l'a miat atau, Qui sap on se tròba adara ? Demori sol au portau. A pausas passan los dròlles, Lhèvi lo cap tà cantar, Lo darrèr cant deu vielh òmi, Lo darrèr que m'ensenhà.
L'interpretacion qu'ei deu grop bigordan PARPALHON, que cantan en gascon e que ganharan! La trobaratz suu lor àlbum Solindre. Tà los contactar, que podetz visitar la lor pagina web.
EnPòlo seré perfectament capable d'estroçar la gata s'ac volosse. Mès la Koba qu'ei la soa amigueta e EnPòlo non vòu pas pataquejar-la. Doncas, que hè com si la Koba estosse la mes gròssa E SE SOSMET. Koba 1 - EnPòlo 0
MÈS LI HARÀ PAGAR LO PRÈTZ QUAN E SIA LO BON MOMENT...
Qu'ei a díser cinc minutas après:
E zo ! EnPòlo que s'arronça de cap a la Koba e que la hè pujar suu pin.
Koba 1 - EnPòlo 1
Satisfèit, EnPòlo s'interessa a quauquarren d'aute : ua fila d'arrucas processionàrias qui serpeja. Non, non las tocarà pas, lo simple hèit de s'apressar lo mus de cap tà las arrucas sufeish tà li hèr sentir lo perilh.
Mès l'istuèra dab la Koba n'ei pas acabada. De seguir.
La Koba, ua gateta d'a penas 3 kg, a decidit de desfidar lo son companh EnPòlo, un Sumo de gat qui pesa mes de 7.5 kg. Qui va ganhar????? Auratz la responsa dens la fòto de doman !!!
La senhalizacion occitana que ns'arrehè la memòria en tornant dar lo sens vertadièr aus noms de las arruas de Tolosa. Aquí, qu'avetz tres exemples: L'arrua Pharaon: Carrièra d'Alfaro > Carrièra (del) Faro > Carrièra Farao > Rue Pharaon En Ramon èra lo hilh de N'Uc d'Alfaro, un gentilòme navarrés qui èra au servici deu comte En Ramon VI de Tolosa e a qui lo comte balhè en maridatge ua de las soas hilhas naturaus, Na Guilhemeta. D'aquera union neishó En Ramon qui donc èra l'arrèr-hilh d'En Ramon VI. En Ramon d'Alfaro, viguièr deu comte de Tolosa en Avinhonet de Lauragués e gran patriòta occitan, estó en tots los combats contra los Franceses au costat deu son oncle En Ramon VII de Tolosa. Acompanhat d'autes companhs, En Ramon d'Alfaro qu'assassinè en Avinhonet los inquisidors que lo Papa avèva enviat tà Tolosa entà i hèr cremar los catars suu lenhèr. En Avinhonet, la plaça major qu' i ei estat anomenada "plaça Ramon d'Alvaro" tà aunorejar En Ramon.
En Guilhèm Unaut de Lantà qu'èra un aute patriòta occitan mès de la generacion d'abans, deu temps deu comte En Ramon VI. Que participè a la defensa de Tolosa assetjada peus crosats franceses. Aquerò que ns'ei plan explicat sus ua placa bilingüe dens l'arrua, mès sonque en la version occitana, la version francesa no'ns ditz pas arren deus espleits d'En Guilhèm ;). Carrièra de N' Unaut > Carrièra N'Unaut > rue Ninau.
Trobam exemples d'ua assimilacion semblant a Sant Sebastian (Donosti), ciutat on lo gascon estó parlat durant sègles: Calle / Embeltrán / Kalea < En Beltran, e Calle Narrica/ Narrika kalea < Na Rica. A Pasai(a) (de l'occitan "Passa(t)je" pronónciat pëssëyë en gascon de Baiona), au pres de Sant Sebastian, lo gascon i èra enqüèra parlat a la debuta deu sègle 20. Notaratz que l'imprimaire de la comuna n'ei pas quitament capable d'escríver Guilhèm com cau. Tornam trobar la medisha fauta sus totas las autas placas de l'arrua. Quina vergonha !
E N'Uc Escafre transformat en caisha hòrta, praubet ! B'a degut hèr sofrir los Franceses, eth tanben!!!! Carrièra d'Escafre > Rue des coffres...
Lo son darrèr CD, titolat "Mano Suave" , que compren 6 cançons tradicionaus judeo-espanhòlas, ua cançon tradicionau bedoïna cantada en arabe e en espanhòu, tres cançons de composicion pròpia en espanhòu, un psaume en ebrèu sus ua musica de era medisha e ...ua suspresa. Escotatz.
La carrèra joutx-aigues n'a pas arren a véder dab un submersible. Situada en plen barri judiu medievau (vadut uei lo dia lo "barri dels Carmes") que devèva miar tau centre comunitari dab lo son micvé (banh rituau judiu). La carrèra s'anomenava carrèra judeis aquis a la debuta deu sègle XII, sia la carrèra "de cap a las aigas judivas". La comuna que'ns sugereish josaica > josaiga> jos-aiga > joutx-aigues, josaica estant la fòrma lengadociana regulara deu mot normatiu judaica. Totun, que'm sembla hèra mes probabla la sequéncia judeis aquis > josaigas > jos-aigas >joutx-aigues. 
L'interpretacion qu'ei deu grop bigordan PARPALHON, que cantan en gascon e que ganharan! 
En Guilhèm Unaut de Lantà qu'èra un aute patriòta occitan mès de la generacion d'abans, deu temps deu comte En Ramon VI. Que participè a la defensa de Tolosa assetjada peus crosats franceses. Aquerò que ns'ei plan explicat sus ua placa bilingüe dens l'arrua, mès sonque en la version occitana, la version francesa no'ns ditz pas arren deus espleits d'En Guilhèm ;). 
