Aumenatge a dauna Hélène Domergue

Quan lo musicaire canadian Josh Dolgin, alias DJ so called, e va organizar un estagi internacionau de musica e dança yiddish en Ukraïna, au mes de mai passat, qu'anè tot naturaument cercar la professora de dança... en Occitània. La nosta Hélène Domergue, de Nimes, qu'ei LA grana especialista de las danças tradicionaus deu yiddishland. La vedem aquí, durant l'estagi, se hicant a cantar de manièra totaument improvisada. La van arrejúnher quauqu'uns peu miei deus grans de la musica klezmer com David Krakauer, Michael Alpert e tots los autes...L'acordeonista qu'ei DJ so called eth medish. Non sap pas tròp parlar yiddish, e lo violonista Michael Alpert, qui parla hèra plan la lenga, lo corregeish... La canta qu'ei un tradicionau yiddish plan coneishut: Sha, Shtil (Sho, quiet)



Sha shtil, makh nit keyn gerider,
Der rebe geyt shoyn tantsn vider.
Sha shtil, makh nit keyn gevald,
Der rebe geyt shoyn tantsn bald.
Un az der rebe tantst,
Tantsn dokh di vent,
Lomir ale plyeskn mit di hent!

Arrepic:
Un az der rebe tantst,
Tantst dokh mit der tish,
Lomir ale tupn mit di fis!

Sho ! shut! N'hasquatz pas nat bruit
Lo rabí va dançar enqüèra !
Sho! Shut! N'hasquatz pas nat horvari
Lo rabí que's hica a dançar!
E quan lo rabí e dança,
las parets que dançan tanben !
Marquem lo ritme dab las mans !

E quan lo rabí e dança,
tanben la taula que dança
Marquem lo ritme dab los pès !

Xut, mutis ! No feu cap soroll
El rabí es posa a dansar encara
Xut ! Mutis ! Estigueu-vos quiets,
El rabí es posa a dansar !
I quan el rabí dansa
Les parets dansen també
Marquem el ritme amb les mans

I quan el rabí dansa
La taula dansa també
Marquem el ritme amb els peus





Aquí, Hélène que hè dançar un bulgar, heretat deu gran e regretat clarinetaire Dave Tarras. Lo bulgar qu'ei au yiddish çò qui la sardana ei au catalan. Los klezmorim (musicaires) que son de Nava York e que son dirigits peu clarinetaire Aaron Kontorovich. Be son deus bons !


Ua seguida de "Freilekhs" (Freilekh: literaument gaujós )



Lo cantaire Arkady Gendler qu'ei de Zaporozhie, Ucraïnia. Qu'ei un deus darrèrs cantaires deu Yiddishland istoric qui i sia enqüèra viu...Aquí que canta "Mayn Ershter Vals" (la mea prumèra valsa / el meu primer vals). La musica qu'ei ua valsa tradicionau russa e las letras que son deu poeta yiddish Chaim Tawber Banner.
A maugrat deus sons 84 ans, que pòt enqüèra dançar, l'Arkady! E dab l' Hélène, no's priva pas de hèr quauques pas. Aquesta video m'esmau fòrça...Qué nse'n demorarà de la cultura yiddish quan los ancians n'i seran pas mes?



Mayn ershte groyse freyd
Di krishtolene likht fun dem zal,
Dayn ershte lange kleyd
Ongeton hostu tsum ershtn bal
Eyn shneynkeyt yene nakht
Vel ikh shoyn nisht fargesn keyn mol
Ikh gedenkt dos haynt, host arosgeshaynt
In dem zal shendelir fun krishtol

Lo men prumèr gran gòi:
La lutz cristalina de la sala,
La toa prumèra rauba longa
que t'as hicada peu prumèr bal
Ua nuèit meravilhosa
de qui no'm desbrombarèi pas jamès
Adara que'm brembi quin e brilhava
dens la sala lo candelèr de cristau...

El meu primer gran goig
La llum cristal.lina de la sala
El teu primer vestit de mudar
Que et vas posar pel teu primer ball
Una nit meravellosa
Que mai oblidaré
Ara em recordo com brillava
A la sala el candeler de cristall...

E tà acabar, Kapelye que ns'interpreta un bulgar : der Shtiler bulgar,(lo bulgar mes tranquille), seguit d'un aire: shpil es nokh a mol ("jòga-lo enqüèra un còp"), los dus que son de l'aute gran e regretat clarinetaire yiddish Naftule Brandwein :