Amassada a Pau per la senhaletica en la lenga deu país : lo 3 de junh a 20 H 30 a l'Ostau Bearnés

L'amassada a l'Ostau Bearnés a l'entorn de la senhaletica bilingüa a Pau que's harà lo 3 de junh a 20 h 30 a l'ostau Bearnés e non pas a 18 h 30 com anonciat per abans.


La vila de Pau qu'a previst de cambiar la soa senhaletica direccionau. Mes ac harà en dar ua plaça a l'occitan ? Peu moment n'ac sabem pas e n'avem pas vertadèrament de responsa de la vila de Pau e de la deputada-maire.
Donc se non i a pas ua demanda organizada e ua pression de las parts deu monde associatiu que poderàn tostemps enterrar la promessa hèita au moment de la manifestacion organizada l'an passat au mes d'abriu.

La Vila de Pau que deu assumir e portar lo son ròtle de capdulh deu Bearn.
Perqué Pau a vergonha de la soa lenga, la lenga qui a hèit ua gran part de la soa istòria politica, administrativa e l'istòria deu Bearn tanben?

Perqué Pau non haré pas çò qui hèn vilas com Brest, Perpinhan e quitament Baiona qui'n hè mei en occitan que Pau ?

Qu'avem a definir accions entà obtiéner aquera senhaletica bilingua.


Mercés de viéner nombrós entà poder har còrda e dar a la lenga la plaça qui s'amerita per las carrèras de Pau.


La Crida
http://crida.oc.free.fr/
http://www.manifestarperloccitan.com

A Vic, las gojatas de Quito

Dimenge e diluns passats qu'èri a Vic (lo de Fesensac, e!), non pas per las "corridas de toro" que s'i tienen durant la feria, ja sabetz que soi un militant en contra de las corridas espanhòlas. Totun, que m'agradan las bandas qui animan las hèstas gasconas.
E que i podói audir ua qui jogava aquò:




E, colhon que soi, que'm hascóc quaucòm (com e disen a Vic).

Aqueth aire plan conegut deu repertòri de bandas que's titola El chulla quiteño e qu'èra a l'origina ua cançon de me-brembi-pas-mes-qui. Un tip de Quito, segur.

Yo soy el chullita quiteño
La vida me paso encantado,
Para mi ella es un sueño,
Bajo este, mi cielo amado.

Las lindas chiquillas quiteñas
Son dueñas de mi corazón,
No hay mujeres en el mundo
Como las de mi canción.

La Loma Grande y La Guaragua
Son todos barrios tan queridos
De mi gran ciudad,
El Panecillo, La Plaza Grande
Ponen el sello inconfundible de su Majestad

Chulla quiteño,
Tú eres el dueño
De este precioso
Patrimonio nacional
Chulla quiteño
Tú constituyes
También la joya
De este Quito Colonial.

E aquiu n'avetz la version originau, ua interpretacion quitch deu Benítez Valencia Trío, qui remonta a... 1958 e aquò 's nòta ;)

E ua version modèrna, devuda au "Trio colonial" . Aquera que m'agrada hèra. Que la cantan en seguida de "Lindo Quito de mi vida"

:

Quito no te quita fácilmente :)))

Era modalitat oficiau der occitan qu'ei plan gascona

Amics gasconistes, que podetz abandonar es vòsti principis fondadors tà tornar tara religion veritabla: eth gascon qu'ei plan occitan.

Non podetz demorar damb dobtes, era pròva que l'auetz e n'ei de ben clara: era unica modalitat oficiau der occitan qu'ei gascona. Se pòt considerar er aranés coma un bon representant deth grop gascon sud-orientau qu'aplegue molti parlars de transicion, en particular de cap tath lengadocian mès tanben de cap tath catalan ribagorçanopalharés e tath benasqués. I a agut reaccions negatiues de part des deth CAOC, que volien separar-se dera norma aranesa en tot impausar eth lengadocian que presenten abusiuaments coma "estandard occitan". Es deputats catalans non sigueren convençudi pes arguments deth CAOC , damb tota era arrason. En abséncia d'un estandard unificat dera lengua occitana, es deputats validèren era causida der aranés coma lengua occitana oficiau.

Era causida der aranés coma estandard oficiau tar occitan qu'ei importanta pr'amor que va a perméter d'obtier per fin es esturments linguistics dignes d'ua lengua modèrna. En particular, ei de besonh un nau diccionari catalan-occitan -catalan entà perméter d'arrevirar sense ambigüitat un tèxt catalan quinsevolh ar estandard occitan oficiau. Non èra eth cas damb era prumèra version d'aguest diccionari, ben caotica e defectiua d'aguest punt de vista.

E sustot qu'auem de besonh un diccionari generau dera lengua aranesa o sigue dera modalitat oficiau dera lengua occitana, en tot cas escrit completaments en aguesta modalitat.

.

Ara qu'auem ua modalitat oficiau dera lengua nòsta, ja serie ora de hè'n era promocion pertot, non sonque laguens es frontères deth territòri aranés. Qu'è enviat un mèl (en mèn aranés de començaire) ath CAOC tà demanar-les de sostier eth desvolopament der aranés coma modalitat oficiau der occitan.

De veir: er excellent resumit deth debat ena comission parlamentària que'n hèc Farri ena emission der infòc , troci mès largui d'aqueth debat que son tanben visibles en sit deth parlament catalan en clicant acitau.

Potet / Punet / Potonet / Petonet

Dia de hèsta

Gran amassada a la plaça de la glèisa. Los poblants de la comunautat que pòrtan lo vestit tradicionau deus Otavalos de Peguche pr'amor qu'ei dia de hèsta. Las danças rituaus que son evaluadas per jurats qui nòtan los participants.

Isabel, en vestit tradicionau, e Maria, en vestit de tot dia, que's son encargadas de filmar la ceremonia entà'n guardar un sovenir. Dilhèu que hicaràn las videos sus youtube.

En aranés se vos platz

Qu'è liejut en blòg d'Amador çò que seguís:

Nòsta lengua

Er aranés ei er occitan deth nòste pòble. Era lengua deth pòble damb era quau eth pòble sentís e s'arreconeish. Malurosament, non existís un occitan estàndard, mès òc qu'auem ua diversitat dialectau plan valurosa que cau saber respectar e arreconéisher. Ei chocant veir coma quauqui defensors dera lengua utilizen es madeishi arguments qu'es sectors reaccionaris hèren a valer hè mès de vint ans dauant era politica d'immersion lingüistica ena escòla, evidentament en aranés. "De qué mos servís er aranés dehòra dera Val d'Aran?", se didien aqueri, se diden ara entitats coma eth CAOC.

Per cèrt, semble que tanpòc ei possible eth consens politic en aguest ahèr. Semble que Convergéncia s'a alineat damb es postulats der "occitan estàndard" o, en paraules deth president der Institut d'Estudis Occitans, er "occitan ortopedic", en detriment der aranés, qu'ei era varianta sense era quau era Lei lingüistica non aurie cap de sentit. Insolit. Descoratjador, coma er escrit que vos adjunhi deth CAOC, que compartís es sues amassades en contra der aranés damb CDA e ERC d'Aran, atau coma se despren dera preséncia e aquiescéncia de representants destacadi d'andús partits en eres. Er escrit: tot un aumenatge ath paternalisme e eth desproposit.

LA LLEI DE L’OCCITÀ ES PERVERTEIX A L’OPINIÓ PÚBLICA CATALANA

Seria imaginable una llei del català de l’Alguer?

Una llei del castellà d’Andalusia?

Una llei de l’anglès de Gibraltar o de Malta?

Doncs ara ens volen fer empassar una llei de l’aranès, dissimulat amb el nom d’occità de l’Aran.

I a més volen que l’aranès sigui oficial a Catalunya, enlloc de l’estàndard occità central.

L’aranès és un subdialecte occità perifèric que només té ús local, però cap ús com a mitjà de comunicació amb Occitània.

Uns polítics sense escrúpols lingüístics volen pervertir la llei i incitar als catalans a aprendre l’aranès, que aquí ni a fora serveix per res (excepte a Aran).

Avui s’acaba el termini de les esmenes. El disbarat està servit. Aconseguir vots val més que la raó i la lingüística. No han fet cas als lingüistes. Neguen l’evidència i diuen que no hi ha estàndard occità que els fa nosa per fer estàndard l’aranès.

Doncs, almenys protestem.

Cordialment,
CAOC - Cercle d'Agermanament Occitano Català
www.caoc.cat


Quina ignorància de part deth CAOC!!!!! O quina mala fe!!!!! Jo, ciutadan occitan der Estat francés, inciti as catalans a apréner er aranés, pr'amor qu'ei era forma oficiau dera lengua nòsta. Non sò cap aranés, e non mestregi ben encara era modalitat oficiau dera lengua nòsta, mès que me suenhi e que sò plan content d'apréner-la. E ac vos pòdi díder: er aranés pòt perfectaments servir a comunicar damb nosati occitans qui non èm cap aranesi. E que poderatz constatar qu'era majoritat des blògs occitans son escridi en gascon, que non en lengadocian, "estandard" o non. Alavetz, en aranés se vos platz. En tot conéisher er aranés e eth catalan, poderatz liéger eth lengadocian e eth gascon non aranés sense dificultat. Eth lengadocian ei era modalitat occitana bessoa deth catalan. Mentre que se parlatz sonque lengadocian e non aranés, seratz temptadi de parlar catalan damb es Aranesi - parlen occitan mès non lengadocian, per contra parlen catalan- e contribuiratz atau ara extincion der occitan en Principat de Catalonha. E non sauvaratz cap er occitan en França.

Edit. A prepaus deth lengadocian venut coma "estàndard occità" peth CAOC (damb amics coma aguesti, non auem enemics de besonh), ua reaccion de Sèrgi Javaloyès, escrivan biarnés e occitanista, liejuda en çò de Maria Vergés. La traparatz mès baish. Non pensi qu'eth lengadocian estandard sigue aguest nhirgo que Sèrgi denóncie. Totun, b'ei clar qu'es Occitans qui non son lengadocians non l'empleguen bric e non lo vòlen emplegar, per èster aguest estandard basat sonque sus eth lengadocian. Qu'ei donques un estandard valable sonque per aguesta varietat e non pera lengua tota. E sustot, se Catalonha pren era responsabilitat d'oficializar un estandard occitan dialectaument distint der estandard oficiau en vigor en Aran, aquerò anarà en contra dera unitat dera lengua occitana en creant de facto dues lengües occitanes distintes. Sus aguest punt, sò d'acòrd damb Sèrgi. Vau mès demorar damb er aranés coma modalitat oficiau unica dera lengua occitana. Aguesta modalitat ne vau quinsevolha auta, non ei de besonh híger-ne cap auta. Era unitat hè era fòrça. Aguesta carta de Sèrgi, aquiu que l'auetz:

Adishatz,
Qu'ei l'escrivan d'expression occitana qui parla ací.
Que'm sembla de que non podetz — au nom de qué totun ? — demandar au govèrn de Catalunya d'adoptar ua lei qui reconeisheré com lenga oficiau "l'occitan estandard", quan aqueth "occitan estandard" n'ei pas briga fixat, dongas acceptat per la màger part deus locutors occitans : que sian gascons, lemosins, provençaus e medish lengadocians.
Que la me caleré amuishar aquera lenga estandard ! Jo ne l'èi pas jamei vista o dilhèu que seré aqueth nhirgo de non pas créder, aqueth maishant esperanto qui arrés ne vòlen qui lejoi a bèths còps ençà, enlà qui n'a pas nada valor sociau : un invencion intellectualista, un fracàs !
Que crei de qu'ei ua vista de l'esperit de voler a tota fòrça, e mei que mei de Catalunya estant, impausar aus occitans qui parlan e escriven peu moment la lenga occitana de la lor zòna dialectau, ua lenga qui n'emplegan pas briga.
Que seré ua error terribla d'ac har. De tot biais, los bearnistas, gasconistas, provençalistas e autes pècs de l'embarrada etnica, qui dejà e mian a mei anar mei ua guèrra contra los occitanistas, que se n'arregaudirén d'aquera decision òrra e sustot beròi pèga.
La preposicion de la Val d'Aran que'm sembla conciliar l'unitat de la lenga e la realitat sociolingüistica deu lor parçan. Ne crei pas que's posqua har lo bonur deu monde contre lo monde o lavetz qu'ei estalinisme de mau devèrser.
Sèrgi Javaloyès
escrivan

Takisay

Takisay qu'ei un grop d'adolescents d'Otavalo qui jògan de musica. Qu'èra a la debuta (de cap a 2005) sustot un projècte educatiu tà hèr dançar e hèr jogar de musica tradicionau per mainats de 11-12 ans e evitar atau que hascan conerias per las carrèras... Que s'i son escaduts, e plan com cau. Los gojatets adara que jògan de musica de las hèra bonas. E que dan concèrts e bals.

Otavalo

A Otavalo, 24 km d'Ibarra, 88 km de Quito (2 a 3 òras de rota de Quito), lo mercado de los tejidos (mercat deus teishuts) qu'ei tot mès los mercats com lo de las bèstias que's debanan sonque lo dissabte. Lo de las bèstias que's tien un pòc en dehòra de la vila. Lo dissabte, que i a talament de monde a Otavalo, que n'ei pas possible de circular, ni quitament a pè. La vila d'Otavalo ( 25 000 poblants, altitud 2 500 m) qu'ei lo capdulh deus indigènas Otavalos e los poblants que's disen Otavalenhs, que sian Otavalos o pas.






























Aquiu la lenga mei parlada, mei que non pas lo castelhan, qu'ei lo quichua, la lengua deus indigènas Otavalos, vaduda lengua co-oficiau en Equador despuish pòc. En quichua la lengua se ditz Runa Shimi, qu'ei a díser lengua deus Umans. Quichua en lengua quechua, etimologicament que vòu díser vath (val) temperada (per oposicion a puna, vath hreda). Son los Espanhòus qui an balhat lo nom de vath temperada a la lengua deus Umans. Son pas jamès estats tròp dotats per las lenguas, los Espanhòus. En Equador, la lengua quichua (deu complèx lingüistic quechua) que compren 4 varietats geograficas. Lo quichua n'ei pas parlat sonque en las Andas, ua modalitat qu'ei tanben parlada en Amazònia equatoriana, per descendents de montanhòus qui huejón la misèria e l'expleitacion impausadas peus colons. A Otavalo, qu'an d'emissions de TV en quichua, tot dissabte. Tè, que'us me cau demandar quin se ditz víver au país en quichua

:D.


Tè, s'ètz jutge e parlatz quichua, que i a de pòsts obèrts :).

Los 3 e 4 de Junh qui vienen, Otavalo qu' arcuelherà lo som de l'ALiança Bolivariana peus pòbles de la nòsta America (ALBA). ALBA, qu'amassa ueit país: Antigua e Barbuda, la Republica Dominicana, San Vicente e Las Granadinas, Cuba, Bolivia, Nicaragua, Veneçuela e Equador. Son país qui non son pas tròp plan vists peus Estats-Units (e reciprocament). I participaràn arron de 500 autoritats representativas d 'indigènas o de "minoritats" negras. La municipalitat qu'ei a preparar los lòcs de la manifestacion, en tot reabilità'us, que son l'Institut Otavalo, la Liga Esportiva Cantonau, lo parc Sent Sebastian, la Casa de la Joventut e lo centre educatiu "Valle del Amanecer" (vath de l'auba). V'ac disi per si en cas passatz per acerà :). Que s'i haràn manifestacions comerciaus (un mercat d'artesanat, clar) e sustot "la noche (nueit) cultural otavaleña" qui's debanarà au parc Bolivar.

Hilhs de la cascada sacrada

La cascada de Peguche qu'a 18 m de hautor. Qu'ei formada per las aigas deu Riu Peguche qui neish en la laguna de San Pablo. La cascada passada, l'arriu que pren lo nom de Jatun Yacu (aiga grana). L'arriu qu'ei sacrat peus indigènas.

José Quimbo Pichanga qu’ei lo president deu Centro Cultural Pechumbe. Aqueth centre culturau que’s dedica a preservar la cultura pròpia deus Otavalos. Que s’a hèit ua reputacion internacionau mercés au son tribalh de musica e de dança tradicionau. Que grabè un CD de musica.

Sus la question de çò que pòt significar lo nom de Peguche, José Quimbo Pinchanga n’a pas cap de dobte. Aquiu qu’avetz los sons explics.
Totun, abans, tà plan compréner, que cau raperar las montanhas qu'an ua amna e los dus volcans Imbabura e Cotacachi que fòrman un coble. Segon los Otavalos, quan lo cim deu volcan Cotacachi ei cobèrt d’ua pelicula de nèu qu’ei un signe Pair Imbabura qu’ei passat a visitar Mair Cotacachi. Las aigas e los arbes qu’an ua amna tanben, e particularament las Mairs Lacas (mama kucha), las lagunas de Cuicocha (Ki Kucha en quichua) e de San Pablo (Imba Kucha en quichua) que jògan un ròtle important dens la mitologia otavalenha.

Atau que parla José Quimbo:
« Peguche o Piguchi, qu’ei un toponim ancian qui apartien a l’antic idioma cara parlat peus nòstes ancèstes Caras, qui arribèn en aquestas tèrras despuish las isclas Caribe. Eths qu’arribèn aciu aproximadaments 2.000 ans a, en tot passar per la Bahia de Caraquez, Manabi e qu’entrèn en la sèrra per la cordilhera d’Intac. Lo son Gran Centre d’irradiacion en la sèrra qu’estó en la region d’Otavalo e de Cotacachi, protegits peu nòste pair Taita Imbabura e nòsta mair Mama Cotacachi, e las mamacuchas Ki Kucha mau nomentada Cuicocha e Imba Kucha mau coneguda coma laguna de San Pablo.
Peguche, que vòu díser: " vaho (mei o mensh vapor) d’aiga sacrada qui cad o banha d’en haut". Doncas, lo nom Peguche que’s deu a la cascada Peguche qui despuish tostemp es estada sacrada e dincaus nòstes dias ac demora per nosatis. Segur, lo monde que diseràn : cascada que’s ditz faccha o paccha; vertat qu’ei, totun faccha o paccha significa cascada en Kichwa, idioma deus Incas. Aqueth idioma se parlava dejà en aqueths vilatges abans l’arribada deus Incas pr’amor qu’ èra Runashimy (lit. lengua deus umans) o sia idioma interculturau d’intercambi comerciau e sociau. No’s cau pas desbrombar nosatis qu'èm Mindalacuna o sia comerçants d’artisanat, despuish l’antiquitat. Quan e van arribar aquiu los Incas, los nòstes Taitas (lit. pairs) que’us susprengón en parlar en son idioma Incashimi (lit. lengua de l'inca) o Qechwa. Segur hèra de noms o paraulas pre-quichuas que foncionèn de la medisha manèra enter lo nom e la significacion antica e lo nom e la significacion sacrada nava. La mea opinion personau qu’ei se los noms deus lòcs son sacrats com ac ei l’identitat de la nòsta cascada, aquò vòu díser los incas que respectèn aqueth patrimòni sacrat, o los nòstes aujòus que negocièn dab los Incas entà qu’aqueth lòc sacrat e mantengosse lo son nom pròpi e lo son caractèr sacrat.
Tornem au nom de la nòsta cascada e examinem mes endavant la soa significacion dab ua optica culturau e rituau indigèna; Peguche que vòu díser "Vaho d’aiga sacrada qui banha d’en haut": vaho qu’ei sinonim de vapor, alet, aram, sentor. Vaho en Kichwa que significa sami, samay, ashnac. Allpa samay: vaho de la tèrra qui’s produseish après la ploja e au tornar de la calor deu só; yacu samay: qu’ei èrba aromatica qui s’emplega entà netejar e purificar lo còs e l’amna, ashnac kiwa: vapor o vaho d’aiga qui produseish l’arc de Sent Martin. Vaho d’aiga sacrada, que’ns guida entà enténer e avalorar la foncion rituau, alavetz vaho qu’ei sinonim d'energia o poder deu yacumama o mair aiga, aqueth poder que’s coneish com Aya, Supay o Sinchy, que significa esperit de poder qui’s gaha durant un banh rituau realizat a un moment de lua plea o nava segon los objetius qui s’a fixat lo banhaire. Los Espanhòus que considerèn Supay com poder mauhasent .
Banhar, lo banh tà nosatis qu’ei tostemp rituau, cada còp que’u hèm tà obtiéner la guarison d’ua malautia quina que sia, malautia o mala sòrta, tanben que’s realiza entà cambiar o positivizar la mala situacion en la quau la persona e’s tròba, brembem-nos l’Armaytuta o banh rituau que’s debana la nueit deu 22 de junh dab motiu de l’Inty raimy, dab aqueth banh hidam a la mair aiga totas las nòstas situacions vivudas e atau que podem contunhar lo nòste cicle de vita de tot un an.
Tota aquera analisi explicativa que ns’amia tà la conclusion sus la significacion pregona deu nom de la nòsta comunautat "Peguche". Nosatis qu’èm hilhs de Peguche o "Hilhs de la cascada sacrada".

llakishka ushi – Centro Cultural Peguche

MP3 search on MP3hunting

kunru kucha – Centro Cultural Peguche

MP3 search on MP3hunting

kuraka – Centro Cultural Peguche

MP3 search on MP3hunting

tumbatu – Centro Cultural Peguche

MP3 search on MP3hunting

anchupay – Centro Cultural Peguche

MP3 search on MP3hunting

Sury

Divendres de nueit - en Equador, que hè nueit de cap a 18 h dinc a 6h de matin. Qu'ei l'equinòcci tot dia - los joens, qui n'an pas vergonha d'arren, que m'an convençut que'm calèva anar tà un concèrt-bal deu grop Sury . Mòrts d'arríder, que m'an obligat a méter un poncho e que i soi doncas anat atau. Sury, aquò que'vs balha quauquarren com çò qui sec:

Peguche

Que hè quate dias que soi installat en la comunautat indigèna de Peguche. A 4 km d'Otavalo, Peguche qu'ei sustot conegut per la soa cascada...


...e peu son mercat artesanau (notatz la banèra amerindiana)



Mès qu'ei tanben lo lòc deus talhers d'instruments de musica andina Ñanda Mañachi, entrepresa familiau fondada per José Luis Pichamba. Qu'ei un personatge, lo José. Qu'ei au còp musician, fabricant d'instruments, pintor -qu'expausè las soas pinturas dens ua galeria a París- e shaman. Qu'ei tanben lo fondator deu grop de musica andina aperat com lo talhèr Ñanda Mañachi. Que jògan en concèrt pertot, en Euròpa e enlòc mei. Qu'an grabat recentament un CD dab l'orquèstra filarmonica de Bogotà. Ñanda Mañachi que vòu díser "prestà'm lo camin" en quichua. Que'm va plan com programa!!! Aqueth sojorn que'm balha l'escadença de rencontrar musicians e de partatjar moments de musica deus bons!!! Lo lòc que m'agrada, lo monde que i ei arcuelhent, la mentalitat otavalenha e la musicalitat de la lengua quichua que'm fascinan. Las tres prumeras nueits que las me passèi a l'Hostal Aya Huma en çò de Fabian e Maria. Puish que soi estat adoptat per Octavio e Isabel. Que m'an trobat de qué m'aucupar. Que soi estat encargat d'arrevirar en francés los sits wèb de la comunautat. No's cau pas imaginar que los Otavalos viven en dehòra deu món modèrn!








E la cançon deu dia qu'ei un sanjuanito (dança emblematica deus Otavalos), titolada Mamajuana (La Joana, literaument Mair Joana) Taita Mariano: literaument, Pair Mariano.

Mamajuanata yarishpa
Tutay punyami purini
Canbaj tunuta yarishpa
Tutay punyami huacani
Canbaj tunuta yarishpa
Tucuy punyami llaquini

Taita Mariano shamushpa
Tucuy tucuy villahuarca
Cusa jichushca tianmi
Sujta huahuayuj tianmi
Chay manda mari llaquimi
Chay manda mari huacani


Adara l'arrevirada en gascon:

En bèth cercar la Joana,
Soi a caminar nueit e dia,
En tot me brembar
Lo son dòç cantar
Plori nueit e dia
Nueit e dia a'm brembar.

Quan lo Mariano e arribè,
Que m'ac condè tot,
Aquera hemna dab los sons sheis mainats
Qu'estó abandonada,
Qu'ei pr'amor d'aquò que soi a'm brembar.
Qu'ei pr'amor d'aquò que soi a plorar.

E tà que la poscatz apréner e cantar a casa (la fonetica quichua n'ei pas guaire complicada), que la podetz escotar aquiu interpretada au hestenau folk de Kaustinen (Finlàndia):

La vila blanca

Si Tolosa ei "la vila ròsa", Ibarra qu'ei dita "la vila blanca". Ua vila tranquilla e proprieta, de bon víver. N'ei pas ua megalopòli: sonque 150 000 poblants d'expression castelhana e quichwa. Uei que'ns pausam, qu'avem prevista ua excursion suu volcan Imbabura (10 ò de caminada).

Imbabura

Ibarra, a mès de duas oras de rota au nòrd de Quito (70 km), qu’ei lo capdulh de la província d’ Imbabura. La vila que's situa a ua altitud de 2200 m, doncas mensh hauta que la de Quito, la temperatura que i ei agradabla tot l’an. E se la calor e'vs manca, que podetz tostemp baishar dincau hons de vaths com el valle del Chota, a 35 km, que i trobaratz ua vegetacion tropicau e poblants d’origina africana, descendents d’esclaus "importats" per jesuitas. N’i a pas nada industria plan desvolopada en Imbabura, més la província que’s desvolopa gràcias au torisme e a las activitats artisanaus de qualitat. En particular, los teishuts de la region que son reputats e que començan a s’exportar.

En França, los departaments son soent anomenats dab noms d'arrius. En Equador, que pòrtan noms de volcans.

La montanha que’s ved au dessus d’Ibarra qu’ei lo volcan Imbabura (alt. 4630 m). Qu'ei extint. En 1878, la vila d'Ibarra qu'estó destrusida per un terratremble qui hasó 20000 mòrts.

MANIFÈST PERA LENGUA PRÒPRIA D'ARAN (Seguida)

Voi completar eth pòst d'abans en tot arrespóner as remarques de Claudi Balaguer.

C.B.: La lei, o la màger part de las intervencions, estipula pas a cap de moment l'emplec d'un occitan estandard o referencial. Per contra dire qu'aqueste existís pas (segur es pas reconegut per cap d'institucions mas se pòt veire aisidament per Internet o dins mai d'una publicacion) e pronar lo localisme es una autra realitat.

Ua analisi simpla dera literatura occitana contemporanèa mos mòstre que non i a cap d'estandard unificat. Era varietat occitana qu’emplegue C. Balaguer ei un estandard sonque pes qui son d’expression lengadociana. Serie donques un estandard dialectau comparable, digam-ne, ar estandard navarro-labordin o ar estandard guipusquoan en basc. Totun, d' estandard unificat tau coma n’existís un en basc (euskara batua), n'i a cap en occitan. Quin escrivan occitan abandonèc eth sòn dialècte mairau non-lengadocian per un estandard literari de base lengadociana entà compausar era sua òbra literària? Non son pas massa, se n'i a. Donques non se pòt cap parlar d’estandard pera lengua en aguest cas.

Quant as varietats occitanes emplegades per internet, poderatz constatar qu’eth lengadocian non ei eth dialècte mès emplegat pes blogaires d'expression occitana. Eth dialècte d’emplèc majoritari (relatiu) pes blogaires occitans qu’ei eth gascon, totes es varietats aplegades.

Er aranés qu’a ua legitimitat qui provien deth procés democratic que l’a amiat tara sua plaça actuau e que li a permetut guanhar eth sòn estatut d’oficialitat. Er aranés qu’ei era soleta forma d’occitan que sigue oficiau. Era modalitat oficiau der occitan ena Val d’Aran qu’ei basada suth parlar de Vielha-Mijaran. Qu’ei donques totafèt normau qu’era varietat oficiau der occitan en Catalonha sigue aguesta modalitat madeisha e cap auta.

C.B.: Lo ponch mai important es que la lei deu aver coma nom "lei de l'occitan" amb la preséncia del nom Aran o de l'adjectiu aranés en seguida mas aquí segur lo manifèst evòca pas aqueste ponch qu'es lo mai problematic de la lei coma es presentada actualament. Quina eficacitat pòt presentar per l'ensems de l'occitan e a nivèl europèu una lei que se sone "Llei de l'aranès"?

Non pensi qu’ua lei que se soe llei de l’aranès presente un risc d’ineficàcia. Tot eth contrari. Era terminologia “lei der aranés” qu’a eth meriti d’èster fòrça clara e sense cap d'ambigüitat. Que preten hicar er aranés – e donques era lengua occitana qu’aguest estandard arrepresente de manèra oficiau- ath madeish nivèu qu’eth francés o qu'eth catalan. Era eficacitat d’ua lei der aranés non pòt èster mès grana.

Que jo sapiga, degun non pensarie protestar contra era terminologia, ben abituau e normau, de lengua francesa o de francés en lòc de lengua d’oil o de lengua d’oil segon es parlars d’Iscla de França, vertat? Eth CAOC s’enganhe quan escriu que “totas las leis que parlan de lengas se titolan amb lo nom de la lenga e pas pel nom d'un dels dialèctes!” Açò non ei cert, ben evidentaments. Eth francés qu'ei fonamentauments un parlar dera lengua d’oil, eth pròpi d’Iscla de França, e n’ei doncas un contra-exemple evident. E dilhèu que serie eth cas deth catalan tanben, aumens segon Alibèrt qui consideraue eth catalan coma un bon dialècte der occitan!!! Lutar, criticar o militar en contra dera lei der aranés, quitaments per rasons lingüistiques, qu’ei contra-productiu, pensi jo. Non ajudarà cap eth procés de normalizacion der occitan; que risque de contribuir encara mès ath sòn flaquèr. Pro de teoria e de dogmatisme! Que cau demorar pragmatic e ajudar es Aranesi en lòc de voler sajar d’impausar ua terminologia ideologica qui serie arressentuda – damb quauques arrasons - coma ua tentativa d’impausar eth lengadocian.

Se un dialècte occitan unificat non existís encara, era culpa no'n pòt èster imputada as Aranesi. En abséncia d’ua lengua occitana unificada, es Aranesi causiren eth parlar de Vielha-Mijaran coma base dera forma estandard dera lengua nòsta. Que torni a díde'c: qu’ei normau e san qu’era forma oficiau dera lengua occitana en Principat de Catalonha sigue era madeisha que la en vigor en Aran. E ja que dispausam –per fin- d’ua modalitat oficiau dera lengua nòsta, me semble qu’auríem d’ensenhar aguesta modalitat en totes es escòles deth territòri occitan e trabalhar tà que se hèsque co-oficiau pertot en territòri, a costat dera modalitat locau der occitan. Era union hè era fòrça.

Prumèr bilanç

Bon, au cap d' ua setmana, ja ei temps de´n tirar un prumèr bilanç. Qu´èi sajat de tastar drin de tot.
Llapingacho: ua sòrta de còca de patatas dab hromatge honut deguens, suberbon.

Empanadas: las de l' Equador que passan plan.
Las sopas variadas, que son generaument excellentas.
Pescado (que cau demandar que preparen los peish a la plancha, se non los auratz frits) dab patacones -sòrta de banana frita-: excellent.
Ceviche y más ceviche, :-))).

Humitas : ok mas no'n cau pas abusar..

Tamales: los tamales que son de huèlhas de banana confidas dab causas: blat de moro e hromatge, per exemple (tamales rellenos de maíz y queso), o de mongeta roja e blat de moro (rellenos de frijoles y maíz) o sucradas (piña y coco), generaument ric e bon.

Cuy? Pòrc marin (conilh porquin, cochon d'inde en francés) a la gresilha. No, gracias. N´avèvi dejà tastat bèth temps a, en Colómbia, soi vadut quasi vegetarian despuish.
S´ètz harts de minjar Equatorian, que podetz tostemp minjar "chez Alain".

Alain qu'ei de Bordèu. Que prepausa un menu per 5 dolars, qui comprén ua entrada, ua sopa, un plat de causir (poralha o peish o carn) e lo béver. Lo menu càmbia tot dia. Abondós e bon.

Pic e plaqua

Lo dispositiu "Pico y Placa" qu'ei ua invencion colombiana qui remonta a 1998. L'alcade de Bogotà de l'epòca qu'avèva decidit de limitar la circulacion de las veituras privadas en instaurant ua règla qui empechava cada veïcule privat de circular un dia per setmana, a la debuta sonque durant las òras de punta (qui dísen la zona de pico acerà, puish, quauques annadas mei tard, que decidin d' exténer lo dispositiu a la jornada sancèra. Aquerò qu'èra tàd acostumar los Bogotans a favorizar los transpòrts collectius. Ua mesura parièra qu'estó adoptada quauques annadas après a Caracas (Veneçuèla) e, adara, despuish quauques dias, a Quito tanben. De hèit, lo trafic a Quito qu'ei saturat, dab retencions in.hernaus en "zonas de pico".

Aquiu las règlas de restriccion que son atau: las veituras qui an lo numèro d'imatriculacion ("la plaqua") qui s'acaba per la chifra un o dus que non deven circular per las vias de Quito lo diluns de 7ò30 a 9ò ni de 16ò30 a 19 ò (la "zona pico"). L'unica via quitenha qui escapa a la règla qu'ei l'avienguda Simon Bolivar qui traversa la vila du nord cap au sud, entà perméter aus qui passan per Quito shens arrestar-s'i de poder contunhar lo son viatge. Los qu'an ua plaqua d'immatriculacion qui s'acaba per 3 o 4 non pòden pas circular lo dimars a las òras de punta, e atau 5 o 6 peu dimèrcres, 7 o 8 peu dijaus, 9 o 0 peu divendres. E se circulatz quan non n´avetz pas lo dret, l'esmenda qu'ei 80 dolars e la vòsta auto qu'ei confiscada 24 òras. Se recidivatz, l'esmenda que puja a 120 dolars e l'auto qu'ei confiscada tres dias. E s'i tornatz encara un tresau còp, l'esmenda que puja enqüèra tà aténher 240 dolars e l'auto qu'ei confiscada 5 dias. Pro dissuasiu, vertat? Dilhèu que caleré aplicar ua règla parièra a Tolosa. Mès prumèr, organizar transpòrts collectius de qualitat que cau. A Quito que i a los bus e lo troleibus, dab quauques parcatges per las autos aus grans terminus de la periferia. Totun, los Quitenhs que demoran esceptics sus las virtuts de la mesura, que´s planhen deu feblèr deu sistèma de transpòrt public:

MANIFÈST PERA LENGUA PRÒPRIA D'ARAN

Peu prumèr còp, ce'm sembla, que podem léger un tèxt en gascoinés sus un blòg aranés. Que s´ageish d´un poema de J.L. Baradat, e la blogaira qu´ei Dauna Maria Vergés.


Non pensi pas que sia un pur azard que lo messatge seguent de Na Maria sia dedicat precisament a la causida de la varietat oficiau per la tresau lengua oficiau a Catalonha. Substituir l´aranés peu lengadocian n'ei pas melhor que substituir l´aranés peu catalan, pensi jo. L´aranés n´ei ni catalan, ni lengadocian mès gascon. Occitan, òc, mès aranés. Aquiu que n´avetz lo tèxt deu manifèst publicat per Na Maria:


MANIFÈST PERA LENGUA PRÒPRIA D'ARAN
Era tramitacion parlamentària deth “Projècte de Lei der Aranés” ei un hèt istoric entà Aran. Era aprobacion d’aguest projècte de lei a de supausar entar aranés, occitan d’Aran, era oportunitat de superar ua situacion plan preocupanta que l’amie entara sua desparicion.
Totun, e pr’amor des notícies publicades enes mieis de comunicacion e des declaracions realizades per part de diuèrsi collectius e persones, e des contunhes mòstres de confusion sus era oficialitat dera lengua, d’ençà era aprobacion der Estatut d’Autontomia de Catalonha de 2006 es signants d’aguest manifèst volem, de manèra unanima, fixar es punts que seguissen:
• Aran reconeish era sua occitanitat culturau e lingüistica. Er aranés ei era varietat der occitan pròpria d’Aran e de Catalonha.
• Aran defen era unitat dera lengua occitana.
• Era lengua occitana non dispause actuaument de cap “occitan estandard o referenciau”, acceptat peth conjunt deth territòri lingüistic occitan ne pes institucions corresponentes, e per tant son aguest territòri e aguestes institucions es que determinaràn d’amiar entà dauant eth procès de convergéncia.
• Eth Parlament de Catalonha a de preservar es drets des ciutadans e ciutadanes de Catalonha, en aguest cas, des ciutadans e ciutadanes deth sòn territòri que parlen aranés.
• Correspon ath conjunt d ’Occitània crear era autoritat lingüistica de referéncia.
• Era varianta der occitan qu’ei oficiau en Catalonha ei er aranés.
• Es recorsi de tot tipe e mieis economics qu’era Generalitat de Catalonha, o d’auti poders publics de Catalonha, acòrden méter a disposicion dera recuperacion, promocion, normalizacion e trabalhs sus era unitat o unificacion dera normativa dera lengua occitana en generau, o aqueri adreçadi a arténher un occitan “estandar o referenciau” an d’èster liuradi o canalizadi a trauès, o en estreta collaboracion, damb eth Conselh Generau d’Aran e es Institucions academiques araneses. Atau donc, damb aguesta lei era Generalitat de Catalonha a d’ajudar a convertir a Aran, a trauès des sues institucions publiques en caplòc dera labor que se volgue amiar a tèrme ena Occitània de dehòra de Catalonha.

Aran demore qu’es representants deth Parlament de Catalonha sàpien escotar era demana des ciutadanes e ciutadans d’Aran, que tanben ne son de Catalonha, en tot hèr a prevàler era responsabilitat e era coeréncia, e confie que saberàn amiar entà deuant ua lei tant importanta entath futur dera lengua pròpria d’Aran.

M´han trobat!

He rebut aquest missatge del casal català de Quito:
Hola Joan,
Estem al Carrer Mallorca N24-282 entre l'Avinguda Coruña i el Carrer Guipuzcoa.
Si vols posar-te en contact amb nosaltres ho pots fer escribint a casalquito@gmail.com o trucar al 250 2517.
Fins aviat!
Sergi

La Tía Elí

Dimars, qu'anèi visitar Tía Elí.
Doña María Elisa Mosquera de Carvajal qu'ei Tía Elí per jo enqüèra que lo grad de parentatge qui ns'uneish remonta au paleolitic o quasi. Que demora dens lo barri de la Magdalena, au pè de la colina deu Panecillo (arren a véder dab la fòto de dessús, mès la fòto que m'agrada). La tia, que l'avèvi avuda au telefòn, que semblava contenta de m'audir e que m'avèva amenaçat de m'arrenegar definitivament se non passavi pas a visitar-la. Lo darrèr còp qu'ac hasói qu'èra...en 1976, mentre qu'èri de passatge a Quito, en rota enter Lima e Bogotá. Aparentament, non m'avèva pas desbrombat.
Jo que'm sovienèvi d'ua hemna sharmanta e drin batalaira. Mei de trenta ans après, qu'èra autant escricada, sharmanta e batalaira com autes còps. Dab la Tía Elí, n'as pas besonh de parlar tròp. Que parla per dus.
Qu'èra la tresau hilha - la mei joena- de la familha Mosquera y Hurtado, originària de Popayán en Colómbia. Mariá Elisa qu'avèva esposat Carlos Carvajal, un Equadorian de Guayaquil rencontrat a Bogotá. L'avèva seguit en Equador. Com era non soportava pas lo caumàs de Guayaquil, a la còsta pacifica, que s'èran installat a Quito. Qu'an avut tres mainats : Carlos junior (dit Carlito), Ricardo e ua hilha, María Teresa.
Durant lo repèish, excellent, que sajèi de'm har explicar lo conflicte deu projècte de la Lei de Aguas contra la quau las associacions indigenas e los paisans e manifestavan dab violéncia en bèth voler sequestrar los deputats deguens lo parlament. Que i tornarèi.

Lo men problèma deu lotjament qu'estó lèu resolvut mercés a la tia. "No te vayas a seguir viviendo en un hotel pa' Gringos. Mi casa es tu casa. Adelita te arreglará el cuarto de Ricardo, que se ha quedado siempre libre desde que Ricardito se marchó pa' Mayami." ce'm digó, shens trantalhar. Doncas, que serà atau. Que quitarèi l'otèl dimèrcs de matin.